| Kąśna Dolna nieopodal Tarnowa - tu znajduje się posiadłość Ignacego Jana Paderewskiego. Mamy niezwykłą okazję, bo kolega mojej Żony ze studiów Franciszek Pulit, wybitny znawca dziejów Paderewskiego zaprosił nas i obiecał osobiście pokazać jego dom w Ojczyźnie. Dr Pulit jest autorem książki pt. ”Śladami Paderewskiego” wydanej przez Fundację Paderewskiego. Jedziemy więc, pełni emocji, poznawać mało opisywany fragment z dziejów wielkiego Polaka-patrioty, mistrza fortepianu. Myślę, że najlepiej można syntetycznie scharakteryzować Paderewskiego, przytaczając rozdział książki Franciszka Pulita.
„ Za życia, a w szczególności po śmierci Ignacego Jana Paderewskiego, wielu publicystów, krytyków muzycznych, polityków i biografów próbowało odpowiedzieć na postawione pytanie: kim był Paderewski? Odpowiedź nie jest łatwa ze względu na indywidualny czar osobowości Paderewskiego. Jego wiekopomne zasługi dla kultury polskiej i walki o niepodległy byt narodu mają wymiar ponadczasowy. Ten właśnie wymiar nie pozwala zamknąć go w określonych ramach cząstkowych ocen, nie dających pełnego obrazu człowieka, który już za życia stał się legendą i zasłużył na miano obywatela świata.
W historii naszego narodu Paderewski jest niezwykłą indywidualnością determinowaną twórczą pracą i działalnością: pianisty – wirtuoza, kompozytora, pedagoga, gorącego patrioty, filantropa, poligloty, oratora, polityka i męża stanu. To bogactwo uzdolnień i różnorodność działań były nierozłącznie powiązane z wewnętrzną harmonią mającą swe źródło w głębokim umiłowaniu najwyższych ideałów ludzkości: wolności, sprawiedliwości i piękna.” (s.5)
|
|
Ignacy Jan Paderewski urodzony 6 listopada w Kuryłówce na Podolu, wywodził się z rodu herbu Jelita. Ojciec Paderewskiego czynnie pomagał powstańcom z 1863 roku, za co był więziony. Ojciec matki Paderewskiego, Nowicki, był profesorem Uniwersytetu Wileńskiego, zesłanym do Kaługi. Paderewski szybko został sierotą. Matka jego zmarła, kiedy miał zaledwie kilka miesięcy. Był niezwykle uzdolnionym muzycznie dzieckiem, co zauważył już u czteroletniego chłopca jego ojciec. O życiu i działalności późniejszego Mistrza zadecydowały dwa główne czynniki: wrodzony talent muzyczny i odziedziczony patriotyzm.
Paderewski w latach 1872-1878 uczęszczał do Instytutu Muzycznego w Warszawie, którego później został profesorem. Ożenił się bardzo wcześnie z Antoniną Korsakówną, która zmarła w 1880 roku, zaraz po urodzeniu syna Alfreda.W latach 1881 – 1883 kontynuował studia muzyczne – kompozycję -w Berlinie. W 1884 roku jego przyjaciel, Tytus Chałubiński, zapoznał go ze słynną Heleną Modrzejewską, która zachęciła go do podjęcia kariery pianisty. Po wspólnym koncercie w Krakowie, Paderewski podjął studia pianistyczne u słynnego profesora Tadeusza Leszetyckiego w Wiedniu, które kontynuował do 1888 roku. Zadebiutował z sukcesem w 1889 roku w Paryżu, koncertując na otwarciu Wystawy Światowej.
Krytycy nazwali go nowym Chopinem.W tymże roku występował w Europie, między innymi w Brukseli, Pradze, Budapeszcie, Wiedniu, Krakowie, Tarnowie i Lwowie a potem w wielu miejscowościach w Niemczech, Szwajcarii, Holandii i Anglii.Pierwsze amerykańskie tournée w Stanach Zjednoczonych w latach 1891-92
przyniosło mu olbrzymi sukces, również finansowy. Dał ogółem 107 recitali, słuchało go około 200 tysięcy ludzi, dochód wyniósł 72 tysiące dolarów. Uznano go za geniusza muzycznego. Nazwano go królem pianistów. Publiczność na jego koncertach wpadała w stan zbiorowej ekstazy.
W 1897 roku zadebiutował z wielkim sukcesem w Rzymie. W tymże roku zakupił dobra ziemskie Kąśna Dolna, obok Tarnowa.
Paderewski odbył swoje drugie tournée po Stanach Zjednoczonych od grudnia 1892 roku do maja 1893. Był już znanym pianistą, zwano go „Napoleonem fortepianu”. Tym razem jego sukces finansowy był jeszcze większy. Zarobił 180 tysięcy dolarów.
Paderewski był znanym filantropem. Część swoich dochodów przeznaczał na różne cele społeczne. Na przykład współuczestniczył finansowo w budowie pomnika Waszyngtona, oraz pomnika Tadeusza Kościuszki w Chicago. Był fundatorem Pomnika Grundwaldzkiego w Krakowie, dla upamiętnienia 500 lecia zwycięstwa króla Jagiełły nad Krzyżakami w 1410 roku. Współuczestniczył także finansowo w budowie pomnika Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, oraz przeznaczył cały dochód z dwóch koncertów w Dreźnie dla wdów i sierot, i na pomnik Liszta w Weimarze. Bardzo często też wspomagał różne osoby, które się zwracały do niego z prośbą o pomoc.
W 1898 roku Paderewski zakupił okazałą, stylową willę z ogrodem i 23 ha parkiem, w Riond Bosson koło Morges, w Szwajcarii, gdzie mieszkał przez okres prawie 40 lat. Z willi był piękny widok na Jezioro Genewskie i na Mont Blanc.
Główną przyczyną zakupu, początkowo wydzierżawionej willi, było to, że jego nieuleczalnie chory od lat syn Alfred polubił to miejsce. Niestety syn wkrótce zmarł (w 1901 roku).
Pałac w Riond Bosson |
Tak się złożyło, że dom w Riond Bosson, w którym Paderewski spędził tyle lat swojego życia, został w 1965 roku zburzony, ze względu na takie wytyczenie przebiegu budowanej autostrady wzdłuż Lemanu, że to było konieczne. Natomiast dworek w Kąśnej Dolnej, pomimo dużej dewastacji w okresie Polski Ludowej, przetrwał do dzisiejszego dnia i po renowacji jest miejscem spotkań artystów, muzyków i wokalistów z Polski i wielu krajów świata.
Pomijam opis osiągnięć Paderewskiego jako kompozytora, polityka i męża stanu, ponieważ przekroczyłoby to ramy tego reportażu.Wracamy więc do Kąśnej Dolnej, celu naszej wycieczki. Paderewski od wielu lat marzył o nabyciu małej, wiejskiej posiadłości z ładnym lasem i wodą. Pragnął mieć w Polsce dom i kawałek ziemi. W jego imieniu sprawami finansowymi zajmował się Stanisław Roszkowski, kuzyn Heleny Górskiej, drugiej żony Paderewskiego. Po wielu poszukiwaniach kupiono w 1897 roku majątek z dworkiem malowniczo położonym w Kąśnej Dolnej, 40 kilometrów na południe od Tarnowa.
Dobra ziemskie Kąśna Dolna wraz z przyległościami obejmowały sąsiednie wsie: Siekierczynę, Przybyłów, Jamnę( słynną z tragicznych zdarzeń z drugiej Wojny Światowej, które opiszę w następnym reportażu) i Bukowiec, ogółem 1146 ha, w tym większą część stanowiły lasy – 780 ha, a reszta to grunty orne. Sam majątek Kąśna Dolna liczył 650 morgów, w tym 390 morgów zajmował las. Majątek zakupiono od Barbary z Gostkowskich, Jordan Stojowskiej za 130 tysięcy ówczesnych koron austriackich.
Zakupione dobra ziemskie rozciągają się na przestrzeni kilkunastu kilometrów od rzeki Białej Dunajcowej na wschodzie, do doliny Paleśniczanki na zachodzie. Majątek leży na Pogórzu Rożnowskim. Dominują tu lesiste pasma wzniesień o kopulastych szczytach o wysokości do 500 m n.p.m. w Jamnej, stromych stokach opadających ku korytom większych rzek. Rzeźba terenu okolic Kąśnej to gruboławicowe piaskowce i skały fliszu karpackiego. W oklicach Kąśnej występują oryginalne formy ostańcowe. Największe ich zgrupowanie o powierzchni 15 ha i fantastycznych kształtach nosi nazwę „Skamieniałe miasto”.
Druga grupa ostańców znajduje się w Bukowcu, około 10 kilometrów od Kąśnej. Nazwano je „Diablemi Skałami”.
Dworek w Kąśnej Dolnej powstał na początku XIX wieku.
Skała "Czarownica" w Skamieniałym Mieście |
Dworek w Kąśnej Dolnej |
Drogowskaz do Dworu i do Skamieniałego Miasta |
Paderewski był zauroczony pięknem przyrody zakupionego majątku. Bezpośrednie obcowanie z naturą sprawiało mu niezwykłą radość.Po zakupie posiadłości, jeszcze w 1897 roku zaczęła się modernizacja dworu, folwarków i wykonanie różnorodnych inwestycji, jak budowa rurociągów, kanalizacji i elektryfikacja wszystkich budynków( zainstalowano turbinę wodną z generatorem na pobliskim potoku).Paderewski przyjechał po raz pierwszy, na kilka dni, do zakupionego majątku w połowie listopada 1897 roku. Zapoznał się bezpośrednio z całą posiadłością, objeżdzając bryczką poszczególne folwarki, a gdzie nie mógł dojechać, to wędrował piechotą. Spotykanych na drodze nieznanych jeszcze włościan pierwszy pozdrawiał i podawał im rękę. Budziło to powszechne zdumienie i szacunek do niego.
W pobliskich Ciężkowicach zakupił kamienicę, w której urządzono dla miejscowej inteligencji klub tzw. kasyno, wyposażone w bibliotekę, fortepian marki Petrof i bilard. Drugi fortepian, tej samej marki, znalazł się w dworze Paderewskiego. Fortepian ten, po latach, wrócił do dworu w Kąśnej Dolnej dzięki długotrwałym poszukiwaniom i staraniom naszego przewodnika. Mieliśmy okazję obejrzeć ten fortepian, który obecnie stanowi element wyposażenia dworu.
Oryginalny fortepian Paderewskiego w Kąśnej Dolnej |
Opis wyposażenia pokoju Paderewskiego |
W pokoju Paderewskiego |
Pokój Paderewskiego |
Paderewski, na skutek niewłaściwej gospodarki jego pełnomocników, zdecydował o sprzedaniu posiadłości. Z zamiarem sprzedaży Kąśnej Paderewski nosił się dłuższy czas, gdyż z roku na rok zwiększał się deficyt majątku. Ostatecznie,po wielu perypetiach ze sprzedażą, majątek nabyli państwo Kodrębscy w styczniu 1903 roku.
Rozstanie z Kąśną nie było dla niego łatwe, ze względu na związanie z przychylną mu miejscową ludnością, a także z rodziną Kodrębskich, nabywców majątku. Państwo Paderewscy mieli od nowych właścicieli Kąśnej stałe zaproszenie do odwiedzania ich w dowolnych terminach.
Wiadomo, że państwo Paderewscy byli gośćmi w Kąśnej w jesieni 1905 roku. Podczas tej wizyty zostali poproszeni przez panią Kodrębską, aby zostali chrzestnymi rodzicami mającego się urodzić dziecka.Na przyjazd Paderewskiego z żoną, a tym samym na chrzest syna czekali państwo Kodrębscy do 18 lipca 1906 roku. Na chrzcie nadano mu imiona Janusz Ignacy na cześć Paderewskiego. Chrzestny ojciec ponownie odwiedził swego chrześniaka dopiero w lipcu 1910 roku.
Przy okazji pobytu w Ciężkowicach dokonał odsłonięcia tablicy pamiątkowej upamiętniającej 500 rocznicę wiktorii grundwaldzkiej. Tablica została umieszczona na skale „Piekło”, w „Skamieniałym Mieście”, której nazwę wówczas zmieniono na „Grundwald”.
|
|
|
Zwiedzamy dwór w Kąśnej, w którym mieści się sporo oryginalnych pamiątek po Paderewskim. Wyposażenie jest częściowo oryginalne, częściowo przywiezione z innych muzeów w Polsce. Na zewnętrznej ścianie dworu umieszczono w 1985 roku tablicę pamiątkową z wizerunkiem Paderewskiego w 125 rocznicę jego urodzin.
Tablica pamiątkowa |
Sypialnia Heleny Paderewskiej |
Fragment sypialni Heleny Paderewskiej |
Opis wyposażenia pokoju Heleny |
Gabinet chiński |
Gabinet chiński - biurko |
Fragment salonu |
[:}
Salon w Kąśnej Dolnej |
Fotografia Paderewskiego stojąca na fortepianie w salonie |
Fragment sali koncertowej |
W pobliżu dworu znajduje się budynek adaptowany obecnie na hotelik zwany „ u Paderewskiego”.
Tutaj spotykają się z okazji Festiwali Muzyki Kameralnej pod nazwą „Bravo Maestro” artyści z Polski i z wielu krajów świata. Mieszkając w hoteliku mają możliwośc bliższego poznania się.W roku 1998 koncertowała na Festiwalu „Bravo Maestro” w Kąśnej także nasza słynna skrzypaczka Wanda Wiłkomirska, mieszkająca i pracująca obecnie w Sydney.
Hotelik "U Paderewskiego" |
Tablica z fotografiami z Festiwalu „Bravo Maestro” w 1998 r. z udziałem Wandy Wiłkomirskiej |
Zbliżenie - zdjęcie Wandy Wiłkomirskiej |
W pobliżu dworu znajduje się popiersie Paderewskiego, zaprojektowane i wykonane przez polskiego rzeźbiarza Stefana Niedorezo, staraniem Franciszka Pulita, który dokonał jego odsłonięcia w czerwcu 1986 roku.
W parku odsłonięty został drugi pomnik Paderewskiego, wykonany przez sławnego chińskiego artystę profesora Yuana Ksikuna, a ufundowany przez Chiny w 2009 roku z okazji 60 rocznicy nawiązania przez Chiny stosunków dyplomatycznych z Polską.
Kończymy naszą wizytę w Kąśnej Dolnej z uczuciem smutku,że mało się mówi i pisze obecnie w Polsce o tym wielkim Polaku, patriocie i artyście, którego życie i działalność powinny być przykładem dla obecnych i przyszłych pokoleń Polaków.
Pamięć o wybitnych Polakach winna być przekazywana z pokolenia na pokolenie. Jest to nakaz naszego obywatelskiego sumienia narodowego, bez którego szybko traci się państwowość i wolność.
Zdzisław Rychlik
2 października 2011 r.
Popiersie Paderewskiego. Obok stoi Franciszek Pulit |
Pomnik ufundowany przez Chiny w 2009 roku |
| 
