| O Niemcewiczu można nieskończenie. Wielki patriota, bliski przyjaciel Kościuszki, współtwórca Konstytucji 3 Maja, poseł,senator-kasztelan Królestwa Polskiego; nieustraszony krytyk carycy Katarzyny, człowiek honoru i wielkiej uczciwości, a także skromności; dziennikarz, płodny pisarz, satyryk, poliglota, historyk, bywalec salonów, podróżnik, niezwykle towarzyski, trochę plotkarz, ale w tajnych sprawach Kosciuszki trzymający język za zębami - najwierniejszy przyjaciel! Człowiek mający kawał historii Polski w małym palcu - naoczny świadek wielu wydarzeń, zmarł na emigracji w Paryżu w wieku 84 lat. Swoje pamiętniki skończył pisać na dzień przed śmiercią. Poprzedniego dnia był jeszcze na przyjęciu.
Wielką wartość historyczną mają jego pamiętniki. Pisał je na każdym etapie życia, na kolanie, w więzieniu, w powozie, często je gubił, jeszcze częściej carska cenzura mu je rekwirowała, wtedy pisał cierpliwie na nowo. Serdecznie polecam lekturę jego pamiętników, bo jest w nich dużo o epoce Kościuszki i samym Kościuszce.Niemcewicz był jednym z nielicznych, którzy znali sprawy miłosne Kościuszki i Ludwiki Sosnowskiej-Lubomirskiej od początku do końca; to on towarzyszył Kosciuszce podczas Insurekcji, w okopach woli, w Maciejowicach, w carskiej niewoli i po wyjściu na wolność, w czasie triumfalnej podróży przez Finlandię, Szwecję i Anglię, w czasie podróży morskiej z Brystolu do Filadelfii, wspierał go także na miejscu w Ameryce, dopóki Kościuszko nie opuścił go nagle, samotnie odpływając do Francji, gdzie miał się podjąć najtajniejszej misji dyplomatycznej, zleconej mu przez Jeffersona.
Opowieści Niemcewicza czyta się z zapartym tchem. Kosciuszko pamiętników nie pisał, podobno z wrodzonej skromności; na szczęście łatwo możemy sobie wyobrazić jego życie na przykład w carskiej niewoli, bo o tym wszystkim z wielką dokładnością pisał Niemcewicz. Oto opis zausznika Katarzyny Wielkiej, prokuratora Samojłowa, który wielokrotnie ich przesłuchiwał.
"...znów drzwiczki mojej tiurmy otwierają się z trzaskiem, znów wchodzi olbrzymi Samoiłow. Ubrany był w aksamitnej zielonej bekieszy podbitej sobolami, z petlicami, sznurami, kutasami złotymi, duzym sobolowym rękawem, podobnąż napuszona szlapą i ze sześciu przynajmniej po obu bokach gwiazdami. Bałwan ten napuszony napełnił prawie całą moja komórkę (...) Miano mnie wywieść na Syberję, lecz uwaga, że ztamtąd jak drugi Beniowski mogłem się do Japonii dostać, radziła, iż bezpiecznej było ciągle mnie pod okiem trzymać."
Tu Pamiętniki Niemcewicza Online. Rozdział o niewoli carskiej rozpoczyna się na stronie 196.
Pamiętniki czasów moich. Dzieło pośmiertne. Dostępne Online również tutaj
O wyjściu Kościuszki i Niemcewicza na wolność czytamy w kolejnej publikacji Niemcewicza "Podróż z Petersburga do Szwecyi w drodze do Ameryki" (przekład z francuskiego, Poznań 1858).
Podróż z Petersburga... OnLine - tutaj
O niewoli carskiej pisał Niemcewicz także po francusku, książka przetłumaczona na angielski dostepna jest też w internecie.
Notes of My Captivity in Russia in the Years 1794,1795, and 1796.Edinburgh 1844.
O Niemcewiczu w Pulsie Polonii po angielsku
Warto postudiować Wspomnienia Niemcewicza z pobytu w Ameryce. "Under the Vine and Fig Tree; travels through America in 1797-99, 1805, with some further account of life in New Jersey". Edited by M. Budka.
Under the Vine...Limited Search
Jako literaturę uzupełniającą można potraktować "Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte", wyd. Paryż 1858.
Podróże historyczne ONLINE tutaj
Ciekawą biografię generała Waszyngtona znajdujemy w ostatnim tomie "Dzieł Poetycznych" Niemcewicza.
Dzieła poetyckie - Krótka wiadomość o życiu i sprawach generała Washington. s.163
W Przedmowie do "Pamiętników czasów moich" (wyd. Lipsk 1868) czytamy: "Pamiętniki, ten wzór prawego obywatela, co nigdy i nigdzie nie zapomniał obowiązków urodzenia i miłości Bożej, poświęcając dla dobra ogółu wszystkie osobiste interesa…. mimo wspaniałych przynęt ze strony wroga przeniósł niepoślakowane życie w obczyźnie i biedzie jako prawy obywatel-wygnaniec….Na długo dla Polaków zostanie wzorem żelaznej cnoty obobistej i narodowej".
Z kolei sam Niemcewicz pisał we Wstępie, że zaczyna te pamiętniki w „ostatniej starości, gdy pamięć i umysł [jest już] stępiony”. Przypomina, że niejednokrotnie ze swych pamiętników był ogołocony. Przeprasza za omyłki i opuszczenia. Istotnie, zdarzaja się takowe i dlatego w badaniach nad Niemcewiczem, Kościuszką i ich i epoką nie można poprzestać na tychże pamiętnikach "pośmiertnych", ale wzbogacić je poprzez inne lektury na czele z dziełem A. Storożyńskiego o Kościuszce "Książę chłopów".
Dla przygotowujących się do konkursu - jeszcze kilka linków:
O Księstwie Warszawskim 1807-1809 - tutaj
Druga podróż do USA 1804-1807 - tutaj
Pamiętniki 1831-1841 - tutaj
Przeciekawe opowieści o Niemcewiczu i Chopinie - tutaj
Niemcewicz i jego Ursynów - tutaj
Plotkarz, złośliwiec i świadek Konstytucji 3 Maja - Polskie Radio - tutaj
Niemcewicz - "Pochwała starości" zrecenzowana współcześnie
O pionierze Ursynowa - tutaj
Polecamy: prof. Izabella Rusinowa "Pana Juliana przypadki życia. Julian Ursyn Niemcewicz 1797-1841" Warszawa 1999 r.
| 
