| Prezentacja książki dra Zdzisława Andrzeja Derwińskiego.W naszej diasporze nie ma potrzeby przedstawiać dra Derwińskiego, gdyż znany jest jako redaktor „Tygodnika Polskiego” w latach 1998 – 2002, autor licznych artykułów oraz działacz polonijny.
W tym miejscu chciałbym książkę jedynie zaprezentować, przed promocją w Domu Polskim „Syrena” w Rowville (8.07.2012, godz. 15.00). Szersze omówienie, ze względu na ogrom materiału w niej zawartego, wymaga znacznie więcej czasu na przestudiowanie.
Po ukończeniu historii na Uniwersytecie Wrocławskim Zdzisław Derwiński rozpoczął studia doktoranckie w 1981 roku, łącząc pracę badawczą z pracą ze studentami na uczelni. W 1987 roku obronił pracę doktorską w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Przedmiot dysertacji jest taki sam, jak podtytuł omawianego dzieła „Polityka zagraniczna rządu Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie pod kierownictwem Stanisława Mikołajczyka (14 lipiec 1943 – 28 listopad 1944)”. Autor na wstępie wyjaśnia, że po wprowadzeniu jedynie koniecznych zmian, jest to w zasadzie opracowanie z 1986 roku (wynik sześcioletnich poszukiwań, gromadzenia materiałów i ich badań), w którym przedstawia swoje ustalenia sprzed dwudziestu kilku lat. Przyznaje, że wymaga ono uzupełnienia z wykorzystaniem późniejszych publikacji i prac innych badaczy. Obiecuje nową wersję książki.
We wstępie do „W okowach Wielkiej Trójki...” autor pisze: „Praca niniejsza stanowi zapełnienie luki polskiej historiografii, jaką stanowi brak opracowania polityki zagranicznej rządu polskiego w latach 1939-1945, poprzez przedstawienie polityki zagranicznej rządu Stanisława Mikołajczyka (jej założeń i realizacji). Okres, w którym działał ten rząd był dla dziejów Polski przełomowy. Wówczas miały miejsce bardzo ważne wydarzenia polityczne i militarne (m.in. konferencja teherańska, wkroczenie wojsk sowieckich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, powstanie warszawskie i inne), które w znacznej mierze zadecydowały o powojennym losie Polski.”
Pracę swoją Zdzisław Derwiński oparł przede wszystkim na archiwaliach. Nie tylko polskich, ale także angielskich, amerykańskich i kanadyjskich, a też częściowo prasie, głównie polonijnej w Anglii. „Większość ustaleń w niej zawartych wypłynęła z analizy dokumentów” pisze we wstępie. I dodaje: „Zmierzałem głównie do rekonstrukcji najważniejszych działań politycznych rządu Mikołajczyka.”
Książka udokumentowana ponad dwoma tysiącami przypisów „nosi charakter problemowo – chronologiczny” jak pisze autor, tzn. w I rozdziale przedstawiony jest program rządu Mikołajczyka (który był kontynuacją założeń rządu Sikorskiego) w dziedzinie polityki zagranicznej, a następnie polityka zagraniczna prowadzona w kolejnych latach: a) w drugiej połowie 1943 roku; b) w okresie działan wojennych na Ziemiach Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej (styczeń-lipiec 1944); c) w okresie Powstania Warszawskiego (działalność dyplomatyczna): d) październik – listopad 1944 (fiasko polityki). Ostatni rozdział poświęcony jest polskim zainteresowaniom przyszłością świata i Europy.
Książka zawiera także 10 aneksów, bibliografię liczącą około 300 pozycji obejmującą: żródła archiwalne, opublikowane materiały i dokumenty, pamiętniki i wspomnienia, opracowania oraz indeks z ok. 2500 nazwiskami. Samo wyliczenie daje pewne pojęcie o mnogości informacji zamieszczonych w pracy Zdzisława Derwińskiego.
W „Zakończeniu” autor dość krytycznie podsumowuje politykę rządu Stanisława Mikołajczyka i nawiązując do innej wypowiedzi zamyka zdaniem: „W tym sensie należy pójść dalej i jednoznacznie stwierdzić, że na froncie politycznym drugiej wojny światowej rząd polski poniósł klęskę, gdyż nie udało mu się obronić tych wartości, w imię których podjęto obronę kraju w 1939 roku”.
Faktem jest, że Polska straciła Ziemie Wschodnie i na dziesiątki lat popadła w sowiecką niewolę. Nasuwa się jednak pytanie, czy była jakakolwiek szansa dla rządu polskiego, podczas gdy znajdował się w okowach jeśli nie wrogiej, to obojętnej trójki mocarstw?
Witold Łukasiak
lukasiak_witold@yahoo.com
Zdzisław Derwiński „W okowach Wielkiej Trójki...” nakładem Muzeum i Archiwum Polonii Australijskiej, Melbourne 2012, stron 736, cena $25.- Zamówienia – The Polish Museum and Archives in Australia Inc. (Muzeum i Archiwum Polonii Australijskiej), 296 Nicholson Street, Footscray, Vic. 3011, Australia.
Dr Zdzisław A. Derwiński |
Rząd Stanisława Mikołajczyka |
Stanisław Mikołajczyk |
| 
