Premiera "Ostatniej bitwy" Radosława Paczochy odbyła się w Teatrze Nowym w Łodzi w dniu 26 stycznia br. Spektakl opisuje dwa lata z życia Tadeusza Kościuszki, które nastąpiły po przegranej bitwie pod Maciejowicami 10 października 1794 r. Ranny naczelnik dostaje się do rosyjskiej niewoli, w której pozostaje do grudnia 1796 roku. "To moment w historii bardzo trudny dla Polski i dla naszego narodowego bohatera. Kościuszko słyszy diaboliczną propozycję cara - daruje on wolność 20 tys. Polaków, ale dowództwo powstania musi przysiąc, że będzie jego poddanymi. Podpisuje +lojalkę+ i car dotrzymuje słowa, ale Kościuszko do końca życia ma poczucie winy" - podkreślił Paczocha.
Autor dramatu chciałby wywołać dyskusję na temat współczesnego patriotyzmu - czy jest on jedynie rozmową o umieraniu za ojczyznę, czy może być też przedstawiany jako wartość pozytywistyczna, związana z budową u podstaw, wychowywaniem społeczeństwa.
O "Ostatniej bitwie" w Pulsie Polonii
Więcej na temat sztuki na portalu dzieje.pl
Oto fragment obszernej recenzji pióra Łukasza Kaczyńskiego.Na szczęście też widz ten dostaje bohatera. A może nawet Bohatera. Z krwi i kości. Stającego
samotnie wobec Imperium Zła, które chce złamać jego samego i jego legendę. Prawego, wiernego
sobie, idei i ojczyźnie (te dwie ostatnie są tu zresztą synonimami). Bohatera postawionego przed
dramatycznym wyborem – między współczesnymi mu rodakami, a Historią. Ma odrzucić propozycję
nowego cara Pawła I (Oleksiewicz) i pozostać więźniem czy przyjąć ją, obwieścić się jego poddanym,
a w zamian odzyskać wolność i uwolnić 20 tysięcy więźniów i zesłańców – i dać szansę urodzenia się
nowym, wychowanym do idei, pokoleniom Polaków? Do tego zagadnienia, pytania o model
patriotyzmu, dąży tekst Radosława Paczochy: ma Kościuszko uśmiercić siebie, swój współczesny
wizerunek związany z doraźnością celów, które nie daje szansy na powodzenie, ale przyczynić się do
odrodzenia Sprawy w dalszej przyszłości?
Dylemat celowo ujęty jest w sposób właściwy kulturze
masowej, a dokładnie nurtowi kina super-bohaterskiego, które na nowo pisze „uzwyklone” historie
komiksowych postaci. Byłby więc „Kościuszko. Ostatnia bitwa” krewnym na przykład „Mrocznego
rycerza” Christophera Nolana, gdzie Batman też dla Sprawy bierze na siebie niepopełnioną winę,
niszczy własny wizerunek, by dać ludziom Ideał, do którego mogą się w przyszłości odwoływać.
Czyli staje się Winkelriedem.
Sztuka Paczochy w warstwie gramatycznej stylizowana jest na dawniejszą polszczyznę (choć nie bez
odstępstw i formuł współczesnych, czasem potocznych, jak wtedy, gdy Niemcewicz "zawetuje'
propozycję uczty przygotowywanej dla pojmanych Polaków, choć zwolennikiem liberum veto nie
jest). W sferze akcji zaś jest bliższa, celowo, współczesnemu kinu psychologicznemu. Paczocha
czytelnie i ciekawie buduje obraz Kościuszki jako idola różnych warstw społeczeństwa, który
najpierw jest tryumfalnie obwożony po miastach przez Moskali, a potem – gdy jasne staje się, że
wzbudzić to może kolejną falę buntu – znika, przedstawiany jako pomniejszy szlachcic (tu znów
pojawi się leitmotiv wizerunku).
Świetnie wpleciony jest też wątek zaangażowania Kościuszki w
wolnościowy zryw w Stanach Zjednoczonych – pojmany, wieziony w klatce w głąb Rosji, przypomina
sobie o dumnych wodzach indiańskich. Ten pomysł nie tylko pokazuje „światowość” polskiego
bohatera i rozwija refleksję na temat ponadnarodowej i ponadpaństwowej idei wolności, ale
uzmysławia równoległość wydarzeń na ziemiach polskich i tych w odległej części globu. Oderwanie
od polonocentrycznej narracji, i to dotyczącej polskiego bohatera, działa niezwykle odświeżająco.
|
|
Paczocha wkłada w swój tekst także kilka innych zagadnień związanych z konstytuowaniem się
polskiej wolności i tożsamości, ważnych nie tylko historycznie, ale będących obiektem refleksji
ostatnich lat. Jest to nie tylko pytanie o sens powstań, w których naród tracił elitę, ale też związek
warstwy chłopskiej z Polską i polskością (za konieczny uważa go odrzucający szlacheckie
pochodzenie Kościuszko, carski prokurator próbuje „zdroworozsądkowo” mu zaprzeczyć). Dla
potrzeb finału Paczocha nie wprowadza do tekstu obietnicy, jaką Kościuszko złożył carowi – że nie
wróci na ziemie polskie. Sugeruje, że będzie za to w kraju liczył kibitki ze zwolnionymi Polakami – i
gdy ich liczba nie będzie się zgadzać, złamie przysięgę. Kościuszko stać się ma nie tylko
Winkelriedem, jak mówi się w tekście, ale i Wallenrodem – wejść w szeregi wroga, by pokonać go od
środka. Tu tekstem Paczochy mogą zachwycić się zwolennicy uproszczonej wersji historii
współczesnej – czy nie zakrzykną oni: „Ach, i dziś powinniśmy być Wallenrodami”. Będzie on zatem
wyzwaniem mówić w szkole o tym tekście, na pewno ciekawym materiale do dyskusji – także w
ramach zajęć z analizy struktury dramatu, by pokazać jak wokół głównej idei nabudowano zdarzenia,
które czynią ją nośną.
Cały tekst recenzji dostępny tutaj
Radosław Paczocha – dramatopisarz, scenarzysta i dramaturg.[/b] Jest absolwentem polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wiedzy o Teatrze w Akademii Teatralnej w Warszawie. Przez sześć lat związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie (2004-2010), gdzie pełnił rolę sekretarza literackiego, obecnie dramaturg Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Jest autorem sztuk: Zapach czekolady (nagroda główna w konkursie dramaturgicznym Windowisko 2008), Przyjaciel (nagroda główna w konkursie dramaturgicznym Metafory Rzeczywistości 2009), Bar Babylon, Beniamin, Faza Delta, Wizyta, Broniewski, Być jak Kazimierz Deyna, Uwodziciel, Tango Łódź, Zabić celebrytę, Urodziny czyli ceremonie żałobne w czas radosnego święta. Ma w swoim dorobku także liczne teatralne adaptacje (m. in. Anna Karenina, Mefisto Klausa Manna, Układ Elii Kazana), pracuje również jako dramaturg. Jego sztuki tłumaczone były na język angielski, niemiecki, czeski, gruziński, rosyjski, a także słowacki. Poza krajowymi realizacjami doczekał się realizacji swoich dramatów w Irlandii oraz Gruzji.
Kilka linków:
Sztuka Radosława Paczochy pt. Kościuszko. Ostatnia bitwa"
ksiazki.onet.pl/kosciuszko-ostatnia-bitwa-teatr-nowy-w-lodzi-zbiera-fundusze-na-interaktywny-spektakl/vh4vhb
tvtoya.pl/news/show/18195,1
www.polskieradio.pl/Tadeusz-Kosciuszko/Tag23525/Strona2
www.radiomaryja.pl/informacje/sejm-uczcil-200-rocznice-smierci-tadeusza-kosciuszki/ |