| Po wypełnionym całkowicie programie stypendialnym Szwedzkiego Instytutu zostało trochę czasu na prywatne zwiedzanie, więc odwiedziłem Muzeum Królewskie w Sztokholmie. Tam przeprowadziłem wywiad z prof. Adamem Heymowskim, miłym człowiekiem i opiekunem prywatnych księgozbiorów królewskich. A w tych zbiorach? Oczywiście, mnóstwo polskich obiektów, zagrabionych w czasie „potopu” szwedzkiego. Polska w tym okresie stała na wyższym poziomie cywilizacyjnym, więc wywożono wszystko, przede wszystkim tysiące dzieł sztuki, księgozbiory, całe biblioteki. Zrabowano także księgozbiór Zygmunta II Augusta z Wawelu, lwy ogrodowe z Zamku Królewskiego w Warszawie. Kolekcja książek z biblioteki Kopernika wraz z jego notatkami znajduje się na uniwersytecie w Uppsali! Niektórzy historycy uważają, że Szwedzi zrobili Polsce większą destrukcję we wszystkim niż dwie wojny światowe.
Palili wioski i miasta, niszczyli pałace i zamki, jak ten w Ogrodzieńcu odwiedzony przez nas w 2016 roku.
Skala szwedzkiego rabunku przewyższa wszystkie dotychczasowe wydarzenia na przestrzeni wieków. Profesor ofiarował mi swój cenny czas oraz pozwolił na zrobienie unikalnych zdjęć herbów. Oto co powiedział:
AH: Posiadamy duży zestaw rycin księcia Józefa Poniatowskiego. Kilka znacznie starszych przedmiotów, to książki otrzymane podczas polskiej wizyty księcia Bertila Bernadotte, wuja króla. Jest też jeden bardzo interesujący „pseudo-polonicum”. To ciekawostka! Interesuję się heraldyką i bardzo ucieszyłem się, że wśród rękopisów znajduje się herb gości na weselu księcia Karola ze Styrii i Marii Bawarskiej w Wiedniu. Wydaje się, że nie ma nic wspólnego z Polską, ale tu znajdujemy piękne herby króla polskiego Zygmunta II Augusta i jego żony Katarzyny Habsburg… (na zdjęciach) Zygmunt II August był szwagrem pana młodego, księcia Styrii. Z małżeństwa księcia Styrii i Marii bawarskiej urodziło się wiele dzieci, w tym Anne i Constance, które były żonami króla polskiego i szwedzkiego Zygmunta III.
Herb Katarzyny, żony Zygmunta Augusta w Bernadotte Library |
Herb Zygmunta II Augusta, króla Polski i Księstwa Litewskiego 1548-1572 w Bernadotte Library |
Katarzyna Jagiellonka, królowa Szwecji 1568-1583, Cranach Młodszy |
Ta pierwsza, znana w Polsce jako Anna Rakuska, była matką króla Polski Władysława IV (1632–1648). Po jej śmierci Zygmunt III poślubił Konstancję. Ich syn, Jan Kazimierz, był królem polskim w latach 1648–1668. Tak więc dokument upamiętniający ślub pary Habsburga i Bawarii, z której urodziły się dwie królowe Polski i jedna szwedzka Anne (Rakuska), okazuje się wyjątkowym polonicum.
AS: W Bibliotece Królewskiej są polonica, ale w Szwecji musi być ich więcej…
AH: Wiele znajduje się w kościołach, zamkach i kolekcjach prywatnych. Większość z nich pochodzi z najazdu szwedzkiego w latach 1655–1660 na Polskę. Kolekcje polskich książek są naprawdę fantastyczne. Niektóre książki są unikatowe, których brakuje nawet w polskich bibliotekach. Główne zbiory znajdują się w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali, Bibliotece Królewskiej w Humlegarden w Sztokholmie i bibliotekach diecezjalnych. Największym skarbem jest duża część biblioteki naszego ostatniego Jagiellona, króla Zygmunta II Augusta... Są także rękopisy Kopernika w Uppsali oraz kolekcja z XVII i XVIII wieku z Kolegium w Braniewie… Więc tu (w Szwecji) istnieje znaczna część polskiego dziedzictwa kulturowego.
Warto też wspomnieć o spektakularnym grobowcu w katedrze w Uppsali Katarzyny Jagiellonki, żony szwedzkiego króla Jana III i matki polskiego króla Zygmunta III Wazy. Stoi on przed grobowcem Jana III z panoramą Sztokholmu, a nagrobek Katarzyny wznosi się na widoku XVI-wiecznego Krakowa i szeregu herbów. Tworzą bardzo interesującą kompozycję heraldyczną wraz z płytą na podłodze, przedstawiającą polsko litewski herb, a pośrodku herb Sforzy (Katarzyna była córką królowej Bony Sforzy) - węża pożerającego dziecko.
Jeszcze jedną ciekawostką, o której wielu Szwedów nie wie, jest mały pałac królewski na wyspie Drottningholm, obecnie rezydencja królewska i muzeum. Drottning znaczy królowa, holm - wyspa; Wyspa Królowej, ale której królowej? To jest znowu Katarzyna Jagiellonka… Co więcej, w zbrojowni na Zamku Królewskim jest wiele poloników, choć nie wszystkie są wystawione.
Fragment "Rolki Sztokholmskiej" przedstawiajacej uroczyste wejście królowej Konstancji do Krakowa. Długość rolki 15 m. |
Fragment Rolki Sztokholmskiej |
Niegdyś najwspanialszym przedmiotem był 15-metrowa „Rolka Sztokholmska” przedstawiająca uroczyste wejście królowej Konstancji do Krakowa. Ten piękny obraz, który dokumentuje czasy, kostiumy, mundury, sztandary i broń, został podarowany przez Olofa Palme na Zamek Królewski w Warszawie. Kolejnym skarbem jest stalowa zbroja Zygmunta II Augusta, którą po jego śmierci Anna Jagiellonka przekazała swojemu szwagrowi, Wielkiemu Księciu Finlandii. W zamku znajdują się także gobeliny z herbami królowej Konstancji i wiele innych przedmiotów, za dużo, żeby tu wymienić.
AS: Może kiedyś któreś z nich wróci do Polski, jak Rolka Sztokholmska?
AH: Może tak…?
Szwedzi, potomkowie barbarzyńskich Wikingów zaczęli kraść i wywozić dobra narodowe już w czasie wojny 30-letniej, by w czasie „potopu”, dokończyć dzieła zniszczenia i grabieży. W czasach nowszych, podczas II wojny światowej 2/5 dóbr kulturalnych Polski zostało całkowicie zniszczonych. Wartość rynkowa dzieł sztuki zrabowanych przez Niemców i Rosjan wynosi co najmniej 30 miliardów dolarów!
Czy Kraków okradziony przez generała SS, Otto von Wächtera otrzyma zagrabione dzieła? Czy zrabowane i poukrywane na Zachodzie i Wschodzie dzieła i zabytki wrócą do polskich muzeów? Czy staramy się o to?
Mapa Dziedzictwo Polski |
Zamek w Ogrodzieńcu. Na zdjęciu Autor z Rihosławą |
PS. Żona moja, czyli Rihosława powiedziała, że nie jest tak źle i coś się dzieje, i znalazła w Internecie, że 26-26 maja 2017 odbyła się z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Międzynarodowa Konferencja Naukowa na temat: „Polskie/Polonijne dziedzictwo piśmiennicze w zbiorach zagranicznych”. Rejestracja zbiorów piśmienniczych odbędzie się w Europie, USA i Australii. Wykłady pokrywały różne tematy - od dziedzictwa kulturalnego w rozwiązanych klasztorach, do zrabowanych dzieł w Niemczech i Szwecji, a także o polonikach w bibliotekach narodowych, jak Library of Congress w USA, Bibliothèque Nationale de France i British Library. Znaczna część materiału znajduje się na Ukrainie, Białorusi i Litwie - z okresu, kiedy ziemie te przynależały do Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Andrzej Siedlecki
www.andrzejsiedlecki.pl
| 
