| W lutym obchodzono w kraju 80 rocznicę, upamiętniającą pierwszą, tragiczną wywózkę Polaków na Syberię. Z „Tygodnika Polskiego” nr 2 z 12.02.2020 wybieram na drugiej stronie fragmenty z artykułu PAP pt: „Eksperci IPN przypomnieli o zbrodniczych deportacjach Polaków w głąb Związku Sowieckiego”. Czytam żonie, interesującej się naszą historią, co powiedział członek Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego i wiceprezes IPN Mateusz Szpytma:
- …Pierwsza wywózka była największa- około 140 tysięcy osób -…W czasie kolejnej deportacji 13 i 14 kwietnia 1940 r. wywieziono rodziny „wrogów” ustroju” …itd…W sumie - jak podał IPN – w kwietniu 1940 r. na Wschód, funkcjonariusze deportowali ok. 61 tys. polskich obywateli….ale jeszcze prokuratorzy Komisji Ścigania prowadzą śledztwa, a historycy badania naukowe.”
I tu pojawia się pytanie – czy taka była skala wszystkich czterech deportacji w głąb Związku Sowieckiego, o których wspomina artykuł? Wiceprezes podaje dane dotyczące tylko dwóch deportacji i tylko z rosyjskich źródeł. Polskie dane są nieco inne. Odnosi się wrażenie, że artykuł PAP zmniejszył skalę wywózek, podając tylko liczby deportowanych z dwóch wywózek. Warto tu od razu dodać, że już z najnowszych badań wynika, że raporty mówią o 500 tysiącach osób, o czym poniżej!
Żona pisała w swojej książce o deportacjach, a ponieważ jest bardzo skrupulatna, to przyniosła mi inne źródła na temat czterech deportacji Polaków, które chcielibyśmy Czytelnikom przedstawić.
Z książki Antoniego Kuczyńskiego „Syberia”, wydanie z 2016 roku, str. 143.
Autor pisze: Liczba deportowanych według źródeł rosyjskich wynosi 330 tysięcy, natomiast emigracyjni historycy byli zdania, że w latach 1939 - 1941 wywieziono w głąb Związku Radzieckiego około 1milion 700 tysięcy polskich obywateli… Liczby budzą spory pomiędzy naszymi historykami - stwierdza autor książki i ma nadzieję, że „ten ilościowy problem uzyska wreszcie jednoznaczną wykładnię liczbową!" Zbliża się do niej w pewnym stopniu konstatacja F. Nowińskiego, stwierdzająca, że:
- Ogólna liczba Polaków represjonowanych w latach 1939-1941 szacowana jest na 1 milion 700 tysięcy, w tym 1 milion 200 tysięcy było narodowości polskiej. We wspomnianych powyżej deportacjach wywieziono łącznie około 900 tysięcy. Według źródeł rosyjskich – 330 tysięcy.
|
Autor stwierdza, że jednak w dalszym ciągu rozdział dotyczący liczby deportowanych pozostaje otwarty. Idąc za wspomnianą liczbą A. Gurianowa z „Memoriału” są jeszcze różnice zachodzące między polskimi a rosyjskimi ustaleniami, dotyczącymi poszczególnych deportacji.
Pierwsza deportacja: polskie źródła: 10 lutego 1940 - wywózka 250 tys. a według rosyjskiego źródła - A. Gurianowa z „Memoriału” - 143 tysiące. Wiceprezes IPN podaje liczbę blisko rosyjskiego źródła, ale nawet jeszcze mniej, bo 140 tysięcy.
Druga deportacja: polskie źródła: 13-15 kwietnia - 300 tysięcy osób - według źródeł rosyjskich 61 tysięcy. Tyle też, za rosyjskim źródłem podaje wiceprezes IPN Mateusz Szpytma.
Trzecia deportacja: 20-30 czerwca: polskie źródła - wywieziono od 250 do 450 tysięcy - według rosyjskich źródeł - 75 tysięcy.
Czwarta i ostatnia deportacja (z czasów wojny): 20 - 22 czerwca, 1941 - według polskich źródeł wywieziono około 200 tysięcy, rosyjskie źródła podają 47 tysięcy. Jak widać z porównania źródeł, rozbieżności w liczbach są tragicznie duże!
Następnie przedstawiamy dane z książki Halik Kochański, gdzie liczby też różnią się w porównaniu do powyższych danych.
Autorka pisze, że zaraz po wojnie raport Ministerstwa Sprawiedliwości Rządu Emigracyjnego podaje liczbę 980 tysięcy deportowanych. Natomiast historycy Polskich Sił Zbrojnych podają liczby deportowanych polskich obywateli, pomiędzy 1milion 50 tysięcy i 1 milion 200 tysięcy.
Te dane stały się podstawą kalkulacji dla innych historyków, którzy według autorki zgodzili się, że 220 tys. cywilów deportowano w lutym 1940, w kwietniu 1940 - 320 tysięcy, w czerwcu - 240 tysięcy i od 200 - 300 tysięcy w czerwcu 1941 roku. Sumując, liczba około 1 miliona cywilów była powtarzana w ciągu ostatnich lat.
|
Ale ostatnie badania w rosyjskich archiwach pokazują inne liczby.
W raportach NKWD, podczas poszukiwań w 1997 roku znaleziono, że: w lutym 1940 roku deportowano - 140 tysięcy, w kwietniu 1940 - 60 tysięcy, w czerwcu 1940 – 8 - tysięcy i w czerwcu 1941r - 40 tysięcy. W sumie 320 tysięcy.
Autorka pisze, że następna publikacja rosyjska w 2000 roku prawie potwierdziła dane, choć były one rozbieżne: między 309, 000 - 327,000. Nie mniej ciekawym faktem jest potwierdzenie przez sowieckie władze w czerwcu 1941 roku, że 387,982 obywateli polskich było przetrzymywanych na terenie Związku Sowieckiego. Tu też liczby nie zgadzają się. Dla wielu portali internetowych źródła NKWD są źródłami podstawowymi o deportacjach Polaków.
Warszawa. Pomnik poległym i pomordowanym na Wschodzie. Foto. A. Siedlecki |
Książka była wydana w 2012 roku i autorka pisze, że naukowcy jeszcze badają sowieckie archiwa i już liczba deportowanych polskich obywateli urosła do 500 tysięcy! Natomiast z artykułu PAP, ponieważ wiceprezes IPN wspomina tylko o dwóch wywózkach, można wywnioskować, że wywieziono trochę ponad 200 tysięcy, ale na pewno nikomu nie przyjdzie do głowy, że liczba ta może być dużo, dużo większa. Do danych historyków Polskich Sił Zbrojnych uważających, że liczba deportowanych osiągnęła 1 milion 50 tysięcy lub 1 milion 200 tysięcy jeszcze nam daleko. I daleko też do prawdy, do której pomimo trudności, powinniśmy dotrzeć!
Gdzie jest prawda?
Andrzej Siedlecki
www.andrzejsiedlecki.pl
| 
