|
Z powodu wybuchu epidemii koronowirusa festiwal w Omeo, poświęcony dokonaniom Pawła Edmunda Strzeleckiego na antypodach i w Irlandii, zaplanowany na 27 marca został odwołany. Pewnie bym tam nie dojechał, więc dobrze że organizatorzy przenieśli festiwal w sferę digitalną. Zaistniał na Youtoube, ocalając dla potomnych nowe prezentacje, referaty, piosenki, badawcze odkrycia oraz dywagacje na temat zasłużonego badacza australijskiego kontynentu i Tasmanii. Okolice Omeo – łagodne wzgórza i malownicze doliny - w szczególny sposób wiążą się z marszrutą Strzeleckiego. Po odkryciu Góry Kościuszki (12 marca 1840) ruszył z ekipą wzdłuż górnego biegu rzeki Murray, a następnie zawrócił na południe, kierując się w stronę jeziora Omeo. Określił jego położenie, zdobył i obmierzył Mt Tambo, zbadał również źródła rzeki Mitta Mitta. Idąc dalej na południe Strzelecki odkrył urodzajne tereny i nazwał je Gippsland na cześć gubernatora NSW, Sir George’a Gippsa. Trafnie przewidział, że ziemia ta stanie się jedną a najbogatszych prowincji kontynentu.
Miasteczko Omeo liczace zaledwie 406 mieszkańców, otoczone jest tysiącami farm. Znajduje się we wschodniej części Gippslandu, na wysokości 685 m. npm ( podobnie jak Rabka w Polsce) w odległości 400 km od Melbourne. Nazwa Omeo pochodzi z narzecza aborygeńskiego i oznacza właśnie „górę” lub „wzgórze”. W tym uroczym miasteczku miał zatem odbyć się festiwal poświęcony Strzeleckiemu, pod patronatem Ambasady RP w Canberra, która wystosowała okolicznościowe przesłanie dla organizatorów. Najlepsze życzenia wysłała również pani gubernator stanu Victoria.
Muzycznym wideo-wstępem do festiwalu była piosenka Johna Hospodaryka My Mountain Kosciuszko, do słów Urszuli Lang. Song My Mountain Kosciuszko by John Hospodaryk. Dur 3:01
Można powiedzieć, że Kościuszko i Strzelecki hołdujący tym samym wartościom to duchowi bracia, co właśnie zaznaczył Strzelecki honorując najwyższy szczyt Australii jego imieniem. Obaj to polscy patrioci, a jednocześnie obywatele świata.
Rzeźba Kosciuszki z jego adjutantem.Photo West Point Academy |
Trzymając się porządku festiwalowych wystąpień wymieńmy na wstępie Felixa Molskiego, który prezentował i komentował rzeźbę amerykańskiej artystki Tracy H. Sugg przedstawiającą Tadeusza Kościuszkę i Agrippę Hull, jego ciemnoskórego adiutanta, a zarazem przyjaciela.To artystyczny dowód autentycznego szacunku naszego generała wobec innych ras i narodów. Słynny testament Kościuszki dodatkowo potwierdził jego przychylność dla emancypacji Murzynów, nie tylko amerykańskich. Molski przypomniał też, że w czasie wojny niepodległościowej Kościuszko spędzil 28 miesięcy w West Point nad Hudson River budując bastion będący kluczem dla wolności Ameryki. W tym strategicznym miejscu Kościuszko proponował zbudowanie Military Academy, co też uczyniono.
Felix Molski presenting Tracy H. Sugg's sculpture of T. Kosciuszko & Agrippa Hull.Dur 4:56
Następnie Urszula Lang omówiła wystawę o Strzeleckim, prezentującą go jako postać humanitarną. Ta wystawa została wykonana z inicjatywy Ambasady RP w Dublinie, a uroczyście otwarta przez samego prezydenta Irlandii. Kosciuszko Heritage otrzymał prawo wydrukowania własnych paneli w przekonaniu, że wystawa będzie krążyła po Australii. I własnie australijska premiera dublińskiej wystawy miała się odbyć w przestronnej sali Soldiers Memorial Hall w Omeo.
Strzelecki, wielki filantrop. Mal. Vitek Skonieczny |
Nie wolno zapomnieć, że nasz wielki podróżnik okazał się też wielkim humanistą, niosąc w latach 1847-49 pomoc Irlandczykom podczas Wielkiego Głodu, spowodowanego zarazą ziemniaków. Działając ochotniczo w ramach British Relief Association opiekował się zwłaszcza dziećmi organizując specjalne dożywianie ich w szkołach, dzięki czemu ocalił od śmierci głodowej ponad 200 tysięcy dzieci, jak podkreśliła U.Lang. Kiedy wielu emisariuszy BRA opuściło Irlandię w 1847, Strzelecki wytrwał na stanowisku i dalej kierował akcją.Poczatkowo działał na terenie Irlandii Zachodniej; w Westport zaraził się tyfusem, co w przyszłości wywoła różne powikłania.
Dublin to Omeo.Urszula Lang introducing the Strzelecki exhibition "The Forgotten Polish Hero of the Irish Famine". Dur. 6:16
W ciągu swej misji w Irlandii Strzelecki przewędrował 2,700 mil rozdzielając tysiące funtów ( ogółem zebrano 470 tysięcy, dziś warte 41 milionów) na cele charytatywne. Sumę tę zebrano w Anglii z pomocą komitetu bankierów ( Lionel de Rotschild, Thomas Baring, Samuel Jones Loyd ). Królowa Wiktoria ofiarowała 2 tysiące, a sułtan turecki tysiąc funtów. Kończąc swoją misję Strzelecki podkreślił, że humanitaryzm jest sprawą nadrzędną, więc nie można było opuścić Irlandii w czasie wielkiego kryzysu.
Za zgodą Ambasady RP w Dublinie wydano w Australii piękny katalog wystawy A Forgotten Polish Hero of the Great Irish Famine ilustrujący zasługi Strzeleckiego w latach ziemniaczanej klęski w Irlandii. W siedzibie Kosciuszko Heritage leżą wystawowe panele i stosy katalogów – miały one krążyć po Australii, poczynając od Omeo i Tumbarumby. Los chciał inaczej. Ale nie jest źle. W Dublinie planują zrobienie wystawy online, obiecują, że przyślą nam linka.
Song about Strzelecki.The Comfort of Strangers by Cliff Wedgebury.Dur 4:14
Po prezentacji Urszuli Lang czas na piosenkę o Strzeleckim-Pocieszycielu The Comfort of Strangers. Mamy wideoklip piosenki w wykonaniu irlandzkiego barda Cliffa Wedgebury. To chyba jedyny przypadek piosenki o Strzeleckim powstałej poza Australią. W kolejnym segmencie wideo ogladamy zespół folklorystyczny „Łowicz” z Melbourne. Za zgodą Pol-Art Inc. organizatorzy mogli pokazać piękny występ Łowicza na profesjonalnej scenie Festiwalu Polart w Brisbane.
Omeo to Brisbane.Lublin Dances by Polish Folkloric Ensemble Łowicz. Dur.11:33
Mt Kosciuszko Lookout w Omeo. Foto Puls Polonii |
Mt Kosciuszko as seen from Omeo. Narysowane w dniu 26 marca 1840 przez uczestnika wyprawy. |
Następnie dr Ernestyna Skurjat-Kozek – honorowa ambasadorka Kościuszki i Strzeleckiego – promuje antologię Kosciuszko.Friend of Humanity, wydaną z okazji międzynarodowego konkursu zorganizowanego w 200-lecie zgonu Kościuszki. Prof. Mieczysław Rokosz z Kopca Kościuszki słusznie nazwał tę antologię pomnikiem z wierszy i piosenek.
Book Launch of "Kosciuszko Friend of Humanity".Dur. 3:52
Nam wypada dodać, że prezeska Kosciuszko Heritage od lat z wielkim pietyzmem kultywuje pamięć o Naczelniku, a także o Strzeleckim – organizując konkursy i festiwale, a lista wydanych książek, broszur, płyt CD i DVD poświęconych obu tym bohaterom obejmuje 22 pozycje - to dokonania ostatnich dwunastu lat. Podkreślenie nadzwyczajnej roli Ernestyny Skurjat-Kozek na tym polu nie jest bynajmniej zwykłą kurtuazją, ale wynika naprawdę z wielkiego uznania dla jej energii w krzewieniu zasług obu Polaków.
Po jej wystąpieniu znany historyk i archiwista Uniwersytetu w Wollongong, Michael Organ wygłosił referat pt. Strzelecki’s contribution to Australian science. Wkład ten był ogromny, nasz globtroter przemierzył (pieszo!) siedem tysięcy mil na antypodach, badał minerały, odkrył złoża złota i srebra, klasyfikował faunę, interesował się geologią i botaniką, irygacją i ekologią. A jego historyczne dzieło Physical Description of New South Wales and Van Diemen’s Land wydane w Londynie w 1845, w rok później Royal Geographical Society nagrodził Złotym Medalem.
Strzelecki's contribution to Australian science - by Michael Organ. Dur. 7:15
Filmowe przymiarki. Nareszcie razem: Adyna i Strzelecki na Mt Kosciuszko |
Tak sobie polonijna młodzież wyobrażała polującego Charlie Tarra. Z archiwum konkursu graficznego z 2009 r. |
I znowu muzyczny przerywnik, piosenka o wyprawie Strzeleckiego Across the Snowy, skomponowana przed laty przez nieżyjącego już Johna Hospodaryka, a teraz zaprezentowana przez Krzysztofa Derwińskiego z Melbourne. W tej piosence przewija się motyw głodu i surowego mięsa koali. Tak się składa, że ten motyw jest też obecny w następnej piosence. No właśnie, dziennikarka z Melbourne, Anna Zamecznik przybliżyła nam sylwetkę aborygeńskiego przewodnika wyprawy Strzeleckiego. Charlie Tarra ratował ich wszystkich od śmierci głodowej, kiedy to w ulewnym deszczu, bez szansy na polowanie i pieczenie, przedzierali się przez gęsty busz za rzeką La Trobe. Przez bodaj 20 dni żywili się koalami, które własnymi rękami łapał zaradny Charlie Tarra.
Prezeska Kosciuszko Heritage wystąpiła z referatem Paweł Edmund Strzelecki in Gippsland , w którym omówiła drugą wyprawę w Australii. Pierwsza ( sierpień- wrzesień 1839) zaprowadziła Strzeleckiego w Blue Mountains i w dolinę górnego biegu rzeki Grose. Być może jest to temat na osobne sympozjum. Drugą wyprawę rozpoczął Strzelecki w grudniu 1839 (po świętach Bożego Narodzenia spędzonych w Camden w rezydencji Johna Macarthura). Z początkiem lutego, już na farmie Macarthurów w Ellerslie dołączyli James Macarthur i James Riley z dwójką służacych oraz wspomniany przewodnik Charlie Tarra. I podczas tej wyprawy Strzelecki wspiął się na najwyższy szczyt kontynentu, nadając mu nazwę Mount Kosciuszko.
Po zejściu z tej góry i powrocie do bazy Strzelecki ruszył na południe, dotarł do jeziora Omeo i dalej w stronę oceanu. Zbadał żyzne ziemie Gippslandu wróżąc tej prowincji wielką prosperity. Odkrywcy mieli teraz przed sobą najtrudniejszy szlak. Wskutek licznych komplikacji oraz wyczerpania się zapasów żywności musieli zostawić w buszu zmęczone konie i bagaże, zmienić trasę, czyli zrezygnowac z Przylądka Wilsona. Po marszu, a raczej czołganiu się przez kolczaste zarośla dotarli wreszcie do osady Corinella i dalej do Westerport (12 maja). Po zasłużonym wypoczynku ruszyli do Melbourne, gdzie dotarli po tygodniu.
Konkurs graficzny 2009. Marta Karpińska "Kwiat dla Adyny" |
Jeden z paneli wystawowych - po prawej. Foto PP |
Tom Kendall - Charlie Tarra Song introduced by Anna Zamecznik. Dur. 6:28
Tematycznie bardzo na miejscu była tu piosenka o Charlie Tarra, skomponowana przed laty przez poetę i satyryka z Perth, Adama Fialę. Tym razem piosenkę zaśpiewał true blue Aussie – we własnej aranżacji - Tom Kendall z Melbourne.
Następnym punktem festiwalu miała być projekcja wideoklipa zawierającego opowieść dr Ernestyny Skurjat-Kozek o tym, jak Strzelecki nocował na farmie Macalistera w Ensay. Był to dość zabawny epizod pt. Did Strzelecki sleep here? Mystery of the Ensay Station. Sprawy tej nie wyjaśnię tutaj do końca, aby nie zniszczyć pointy. Sami obejrzyjcie, sami oceńcie, jak było.
Did Strzelecki sleep here? Mystery of the Ensay Station.Dur 6:39
I znowu piosenka, tym razem Magdalena Krakowska z Melbourne zaśpiewała piosenkę o ukochanej Strzeleckiego Who were you Adyna? do słów Lee Taylor-Friend i muzyki Jolanty Komincz. Ta piosenka sprzed 10 lat została teraz nagrana profesjonalnie w aranżacji opracowanej wspólnie z mężem Krzysztofem.
A song about Strzelecki's sweetheart. "Who were you Adyna" sung by Magdalena Krakowska. Dur. 3:34
Ostatni referat festiwalu wygłosił prof. Andrzej Kozek na temat kontrowersji wokół nazwy Góry Kościuszki Controversies over naming Mt. Kosciuszko. Ten interesujący referat porusza sprawę zawirowań wokół Mt Kosciuszko, wynikającą częściowo z kwestią jej visibility. Można powiedzieć, że ta nasza góra jest dobrze „zakamuflowana”, mimo samozwańczych roszczeń jest po prostu niewidoczna z wielu miejsc, a w tym przereklamowanych punktów widokowych. Sprawa zakamuflowania tej góry związana jest, jak dowodzi prof. Kozek, z inną górą, mianowicie Mt Townsend. To własnie Mt Townsend wydawał się Strzeleckiemu najwyższym szczytem, ale dopiero z jego wierzchołka dostrzegł coś wyższego. I to był Mt Kosciuszko. W kontekście visibility szczególnie brzmi świadectwo samego Strzeleckiego, który odnotował: „Widok z Góry Kościuszki pozwolił mi ustalić położenie źródeł rzeki Murray, określić bieg jej dopływów i powziąć decyzje co do kierunku dalszego marszu na południe i dalszych badań...”.
Zawirowań wokół „zakamuflowanej” Góry było wiele. Prawdziwa i prawidłowa historia nazewnictwa Góry została umieszczona przez prof. Kozka na Wikipedii oraz w internecie.
PDF.Controversies over the naming of Mt Kosciuszko. Full text with bibliography and footnotes
Festiwal w Omeo zamyka piosenka Kosciuszko Dream nagrodzona w konkursie zorganizowanym w Roku Kosciuszki . Przedstawiono oryginalne nagranie z koncertu galowego w 2017 r. Jeszcze wspomnieć trzeba wirtualną ceremonię przyznania Dyplomu i Medalu Kościuszki dla 6 zasłużonych osób: Urszuli Lang, Felixa Molskiego, Anny Zamecznik, Zespołu Łowicz oraz potomkiń Edmonda Buckleya (który gościł Strzeleckiego) Sandi Beltrame z Omeo i Evelyn Buckley z Yarram.
Kosciuszko Medals and Diplomas.Dur 1:17
Dziś ten piękny festiwal z Omeo, interesująca cząstka historii Polonii, jak również historii australijskiej i aborygeńskiej, jest uwieczniony na YouTube, ostatecznie triumfując nad koronawirusem.
Dr Marek Baterowicz
Wszystkie linki festiwalowe zgromadzono tutaj.
| 
