| Ten artykuł prawie w całości przynależy do Riho, mojej żony. Studiuje do tej pory polską historię i nie może się od niej oderwać. A ja też swoje piszę… więc spotykamy się tylko przy jedzeniu… Dodatkowy social distancing! Co za czasy!
Riho opowiada:- Pamiętasz, cztery lata temu byliśmy we Florencji. Pierwszego dnia poszliśmy do Basilica di Santa Croce, gdzie było znane miejsce wiecznego odpoczynku bogatych i znanych Florentyńczyków... i nie tylko.
W głównym budynku znajdują się między innymi grobowce, Michelangelo, Dantego, Galileo Galilei, Machiavellego, a także znanych Polaków, jak Michała Kleofasa Ogińskiego, twórcy słynnego poloneza „Pożegnanie Ojczyzny”, a później rosyjskiego senatora!
- Oczywiście, pamiętam!
- Jest też grobowiec księżnej Zofii Zamoyskiej z rodu Czartoryskich.
- Właśnie! To niezwykła kobieta! Ówcześnie ją uważano, za jedną z piękniejszych Polek. Urodziła jedenaścioro dzieci, ale przeżyło tylko dziesięcioro. Siedmiu synów i trzy córki. Sama znakomicie i szlachetnie wychowana napisała „Rady dla córki”, które stały się wzorem zachowania dla wielu żon i matek z arystokratycznych domów. Są dalej aktualne i warto je czytać! Aby mieć dobre życie, za najważniejsze uznała: Wierność Bogu, wdzięczność, modlitwę, walkę z wadami, dobre pełnienie obowiązków stanu oraz miłość bliźniego.1.)
- Była patronką młodego Chopina. Była założycielką pierwszego w Polsce „Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności”. Towarzystwo wspomagali finansowo, jej mąż Stanisław Kostka Zamoyski i słynny brat Adam Jerzy Czartoryski. Księżna Zofia Zamoyska organizowała różne spotkania na cele charytatywne. Tak więc historia notuje spotkanie śmietanki warszawskiej w Pałacu Błękitnym, siedzibie Zamoyskich w Warszawie, gdzie 4 letni Chopin wziął udział i jako cudowne dziecko podczas spotkania „coś tam zagrał”. Później, kiedy Chopin miał 8 lat, również Zofia Zamoyska zorganizowała dla niego, już nieco „poważniejszy” koncert.
Florencja, widok ze wgórza Piazzale Michelangelo |
Zofia z Czartoryskich wg J. Grassiego |
Zainteresowało mnie, dlaczego księżna jest pochowana we Florencji, a nie w jednej z posiadłości rodu Zamoyskich, na przykład w Kozłówce, gdzie się znajduje kopia jej florenckiego grobowca albo w Zamościu, renesansowym, pięknym mieście, gdzie jej mąż był ordynatem.
Wiedziałam już, że Królestwo Kongresowe w czasie dzieciństwa Chopina i podczas życia Zofii Zamoyskiej nie było szczęśliwym terenem i czas był wielce niespokojny. Myślę więc, że życie tej pięknej kobiety skupiało w sobie dramat matki i żony, jak też rozdarcie wielu rodzin polskich z powodu otaczającej ich rzeczywistości. Z powodu rozbioru polskich ziem!
Wybuch powstania dekabrystów w Petersburgu, w grudniu 1825 roku, miał duży wpływ na życie w Kongresówce, a także na życie Zofii Zamoyskiej i jej rodziny. Otóż car Mikołaj I nakazał prowadzić śledztwo na temat współpracy polskich organizacji z dekabrystami.
Przewodniczącym śledczej komisji został mąż Zosi, Stanisław Kostka Zamoyski, co stworzyło dla rodziny trudną sytuację. Ludzie oskarżali go o współpracę z zaborcą. Przyjaciele od nich się odsunęli. Ale jeśli on by odmówił, śledztwo miał prowadzić Mikołaj Nowosilcow, znany antypolski renegat rosyjski i prześladowca patriotycznej młodzieży. W rezultacie śledztwa zdecydowano oskarżyć osiem osób i sąd, według Konstytucji odbył się w Sejmie. Mikołaj I oczekiwał srogiej kary, ale aktywnie działał w Sejmie senator Jerzy Adam Czartoryski i mimo presji cara, wyrok był sprawiedliwy. Oskarżeni o zdradę państwa w marcu 1829 roku zostali uniewinnieni! Pomiędzy carem Mikołajem I a Królestwem konflikt pogłębia się.
Zofia i S. Kostka Zamoyscy z dziecmi, S.L.W. Norblin |
Adam Jerzy Czartoryski, mal. Oleszkiewicz |
- Właśnie, przecież to był rok przed powstaniem listopadowym. Jak do niego doszło?
- W lipcu 1830 roku, 15 lat po Kongresie Wiedeńskim,2.) na którym ustalono porządek w Europie, wybuchła rewolucja lipcowa we Francji przeciw Burbonom. Zostali obaleni. Rewolucja przeniosła się do holenderskiej w tym czasie Belgii. Mikołaj I uważał, że Imperium Rosyjskie jest stróżem porządku wiedeńskiego i rozkazał mobilizować wojsko w Rosji, i Kongresówce. Chce go wysłać przeciw powstańcom, walczącym o niepodległości Belgii.
- Można więc powiedzieć, że powstanie listopadowe pomogło uzyskać Belgijczykom niepodległość, bo car jednak wojska do Belgii nie wysłał?
- Dokładnie tak! Bo w Warszawie wybuchło niespodziewanie powstanie. Rzeczywiście, Mikołaj I raczej nie sądził, mimo represji wobec ugrupowań wolnościowych, że może dojść do powstania, choć już w Kongresówce dawno „się gotowało” i były nastroje antyrosyjskie. Carowie w ogóle nie przestrzegali ustaleń Kongresu Wiedeńskiego i Konstytucji, do tego nasiliły się pogłoski, że podoficerowie Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie mają gdzieś wyjechać i walczyć, więc wzniecili powstanie.
Młoda księżna Izabela Czartoryska, mal. Roslin |
Bazylika Santa Croce. Archiwum Autora |
- Pamiętam z „Nocy listopadowej” 3.), że sytuacja była bardzo dramatyczna, ludzie nie wiedzieli co robić? Popierać powstanie, czy nie popierać? Nie było dowódców i przeważnie myślano, że powstanie się nie uda.
- Tak, tak! Pojawiają się więc różne postawy u przyjaciół, znajomych, w rodzinach. Także w rodzinie Zamoyskich następuje ideowe rozdarcie. Mąż Zofii, absolutnie nie chciał być podejrzany o jakikolwiek związek z powstaniem i jak najszybciej, z dwoma młodszymi synami wyjeżdża do Petersburga. Natomiast, jego trzej starsi synowie dołączają do powstańców.
Brat Zofii, Jerzy Adam Czartoryski, reprezentujący umiarkowane skrzydło w Sejmie, przewidując, że zaczęte powstanie się nie uda, chciał negocjować z carem i zakończyć powstanie. To jednak się nie udało i car wydał na niego wyrok śmierci. Książę musiał uciec do Krakowa. Zofia w czasie powstania przebywała u matki, Izabeli Czartoryskiej, w pałacu w Puławach.
87-letnia Izabela, mimo, zbliżającego się rosyjskiego wojska, wierząc w zwycięstwo Polaków, odmawiała ewakuacji z pałacu. Jednakże udało się namówić staruszkę, żeby przeniosła się do pałacu znajdującego się w zaborze austriackim.
W Puławach naprędce zorganizowano wywózkę najważniejszych dzieł sztuki z jej słynnej kolekcji, między innymi obrazy Rafaela Leonarda da Vinci i Rembrandta.
Resztę ukradli Rosjanie, łącznie z głowami wawelskimi, które Izabela wykupiła od Austriaków. Wróciły na Wawel dopiero po Traktacie Ryskim.
Po upadku powstania Stanisław Kostka i Zofia Zamoyscy podjęli dramatyczną decyzję i zdecydowali się na stałe wyjechać z Polski do Florencji.
Grobowiec Zoffi Zamoyskiej, bazylika Santa Croce. Archiwum Autora |
- Czy wiesz, że Mikołaj I Romanow po powstaniu wypowiedział słowa: „Nie wiem, czy będzie jeszcze kiedy jaka Polska, ale tego jestem pewien, że nie będzie już Polaków”.4.)
- Na szczęście przepowiednia cara zupełnie się nie spełniła!
- Papież Grzegorz XVI 9 czerwca 1832 też potępił wybuch powstania jako zbuntowanie się przeciwko „legalnej władzy władcy”.5.)
- Czy to ten, o którym pisał ironicznie Słowacki w „Kordianie?
- Tak, to ten sam.
- Niestety, Polska często była osamotniona w walce, jak w czasie II wojny światowej… ale wracam do Zamoyskich. Tak więc, wybuch powstania podzielił rodzinę Zamoyskich.
- To właśnie bardzo smutne! Mąż reprezentował procarską postawę, matka Zofii Izabela patriotyczną, brat Zofii Jerzy Adam Czartoryski, w młodości przyjaciel Aleksandra I, bo właściwie od dzieciństwa przebywał na rosyjskim dworze jako zakładnik, później jednak przyjmie postawę patriotyczną…
- A nieszczęsna Zofia była w środku, ciągle martwiąca się o synów. Zmarła we Florencji mając 59 lat. Mąż jej ufundował nagrobek w Bazylice Santa Croce, w kaplicy Salvatich.
"Jedność siłą narodu" - taką pocztówkę wysyłano niegdyś z życzenami na zaślubiny. Archiwum Autora |
Rzeczywiście, losy polskie są szczególnie uwikłane w historię. O swoim ojcu S. Kostce Zamoyskim, postaci niewątpliwie skomplikowanej, syn Władysław wyraził się: - kocham ojca, mam cześć najgłębszą dla jego charakteru, ale nie idzie za tym, żebym mu przypisywał znaczenie historyczne...przyznawał, nie było w nim nic, co by zasługiwało na zapisanie w historii.7.)
Gdyby kraj nie był pod zaborem i byłby wolny, los zapewne nie podzieliłby rodziny, która mogłaby pracować na rzecz własnego kraju. A Zofia Zamoyska mogłaby spoczywać na polskiej ziemi. Niestety, podobna sytuacja na nieszczęście, zdarzała się wśród wielu polskich rodzin przez pokolenia… do czasów współczesnych! I w chwili, kiedy Riho opowiada mi tę historię, nie jestem wolny od teraźniejszych skojarzeń. Rzymska zasada „divide et impera - dziel i rządź” zdaje się ciągle panować w nieuładzonym, niejednolitym jednością kraju. Kraju rozrywanego sprzecznościami, konfliktami i sporami o wartości, które od wieków Polsce przyświecały i stanowią o jego tożsamości.
Rzymska zasada sprzyja niewątpliwie narodom lub środowiskom nieprzyjaznym wobec Polski. Dodatkowo, jest jeszcze rozpalana przez destrukcyjne, wewnętrzne siły, popierane z zewnątrz. Ciągłe wzniecanie niepokoju w kraju jest zupełnie niekonstruktywne i ekonomicznie kosztowne, a więc nie służy rozwojowi kraju i jego wspólnocie. I utwierdza wrogą opinię Mołotowa, że pokraczny bękart pokoju wersalskiego – nie umie się rządzić!
Opór przeciw destabilizacji kraju, lumpen - elicie intelektualnej, czynienie dobra, praca na rzecz wspólnoty, solidarność w dążeniu do celu, by kraj rozwijał się prawidłowo dla wszystkich, powinny stać się celem każdego mieszkańca. Chciałoby się zaapelować…
Myśl o rozwoju tego umęczonego przez nieprzyjaciół i wrogów narodu.Nie pozwalaj nikomu łamać swojej duszy, odbierać wartości ani przekonań, walcz o nie, kiedy trzeba, nie bój się i dochodź swoich praw. Chroń i broń swojej godności. Zachowuj się, jak trzeba!
PRZYPISY 1. Repozytorium.Zofia z Czartoryskich Zamoyska
2.Kongres wiedeński – konferencja międzynarodowa przedstawicieli szesnastu państw europejskich, trwająca od września 1814 do 9 czerwca 1815 roku w Wiedniu, zwołana w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego (wiki).
3. Stanisław Wyspiański, dramat „Noc listopadowa”
4. Sławomir Węgrzynowicz, „Patrioci i zdrajcy. Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec mikołajowskiej polityki Rosji w latach 1846-1856”, Kraków 2014, s.34.
5. Watykan potepia Powst. List. wiadomości.pl (dostęp 22.05.2020)
6. Konrad Ajewski, "Stanisława Kostki Zamoyskiego życie i działalność 1775-1856", Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 2010, s.670 Andrzej Siedlecki
Na stronie internetowej www.andrzejsiedlecki.pl w zakładce Moje Nagrania znajdziesz "Historię Polski w literaturze" do słuchania oraz nasze filmy na You Tube do oglądania.
|
