| Słynny poemat Norwida "Fortepian Szopena" powstawał w latach 1863–1864, został opublikowany w 1865 roku. Norwid włączył go do cyklu "Vade-mecum" – tomu podsumowującego jego poezję i poglądy. Poemat napisany jest wierszem nieregularnym, składa się z dziesięciu numerowanych strofoid o różnej długości, zamknięty jest czterowersową kodą.
W ostatnich trzech częściach, chyba najbardziej znanych, poeta przenosi się do Warszawy, nad którą przelatuje "rozpłomienioną gwiazda" (to kometa, którą można było zaobserwować w 1861 i 1862 roku). Najpierw wspomina młodość kompozytora, nastepnie przenosi się do powstańczego miasta, które pada ofiarą surowych represji carskiej władzy.
Patrz!… Z zaułków w zaułki
Kaukaskie się konie rwą
Jak przed burzą jaskółki,
Wyśmigając przed pułki
Po sto — po sto — —
— Gmach zajął się ogniem, przygasł znów
Zapłonął znowu — — i oto pod ścianę
Widzę czoła ożałobionych wdów
Kolbami pchane — —
I znów widzę, acz dymem oślepian
Jak przez ganku kolumny
Sprzęt podobny do trumny
Wydźwigają… runął… runął… — Twój fortepian!
Do opisanych tu wydarzeń doszło po nieudanym zamachu na generała Fiodora Berga, namiestnika Królestwa Polskiego. Zamachowiec strzelał z Pałacu Zamoyskich, gdy jednak nie znaleziono sprawcy – zastosowano odpowiedzialność zbiorową. Z budynku wypędzono wszystkich mieszkańców, aresztowano 227 mężczyzn. Cały majątek zniszczono bądź zrabowano. "Samych fortepianów wyleciało kilkanaście" – pisał Felicjan Medard Faleński. Wśród nich był fortepian Buchholtza, na którym grał młody Frycek. Nie była to jedyna ważna pamiątka dla polskiej kultury, która została wtedy zniszczona – w zawierusze zniszczono także rękopisy Chopina, cenne księgozbiory i iluminowane wydanie rękopisów "Kronik" Jana Długosza.
Fortepian Szopena" obecny jest w wyobraźni współczesnych twórców. W 2010 roku na krakowskich Plantach stanęła instalacja "Upadły fortepian" Aleksandra Janickiego. Zniszczony fortepian zamknięty był w szklanym sześcianie, z zamontowanych nieopodal głośników odtwarzano muzykę Chopina w interpretacji Nelsona Goernera. Do upadłego instrumentu odnoszą się także DJ Lenar, Marcin Masecki i Wojtek Zrałek w słuchowisku "Fortepian Chopina" wydanym w 2010 roku przez wydawnictwo Bôłt.
Youtube. "Fortepian Chopina" w interpretacji Włodzimierza Nurkowskiego
Fortepian Chopina, cały tekst w formacie PDF
Fiodor Berg, pogromca powstania. Mal. J. M. Strzałecki |
Ze sztyletnikami związana jest kolejna opowieść i geneza wiersza "Cześć wisielcom".
"Przy placu Bankowym hrabiemu się poszczęściło. Przeżył zamach. Na miejscu ujęto 20-letniego Ludwika Rylla. Kilka dni później „wpadł” jego wspólnik, 19-letni Jan Rzońca, który spróbował ponownie zamordować z znienawidzonego Wielopolskiego. Gdy bryczka przejeżdżała Alejami Ujazdowskimi wskoczył na stopień z nożem w ręku. Próbował zadać śmiertelny cios. Bez powodzenia. Hrabia się odchylił. Rosyjski historyk Nikołaj Berg twierdził później, że nóż był bardzo ostry i pokryty strychniną. „Jeden gram tej masy, zadany dwumiesięcznemu szczeniu spowodował śmierć natychmiastową” – napisał o wyniku ekspertyz.
Zamachowcy mieli zginąć tak, by było to nauczką dla innych. Egzekucję Jaroszyńskiego, Rzońcy i Rylla przeprowadzono na stokach Cytadeli Warszawskiej. Efekt był odwrotny od zamierzeń. Skrytobójcy urośli do rangi bohaterów. Warszawę obiegł anonimowy wiersz pod tytułem "Cześć wisielcom":
Jeszcze Polska nie zmarniała,
Kiedy w jednym dniu wydała
Tak obfity plon.
Trzech młodzieńców – dzieci gminu
Wybujałych kwieciem czynu,
Gotowych na skon.
Ich kolebką była chata,
Niemym świadkiem kazamata
Ich ostatnich chwil.
A na krwawej tarczy słońca
Trzy imiona błyszczą:
Rzońca Jaroszyński, Ryll…
Dzielnie chłopcy szli na wroga
Cześć wisielcom, cześć! "
ciekawostkihistoryczne.pl/2021/01/24/sztyletnicy-egzekutorzy-powstania-styczniowego/
Kim był hrabia Berg. W latach 1863–1874 ostatni namiestnik Królestwa Polskiego. Urzędował w Zamku Królewskim. Prezes Rady Stanu Królestwa Kongresowego.Stłumił powstanie styczniowe, prowadził politykę rusyfikacji Polski.
19 września 1863 powstańcy dokonali nieudanego zamachu na namiestnika, rzucając bombę z okna pałacu Zamoyskich na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. W odwecie Rosjanie zdemolowali budynek pałacu, wyrzucając na bruk m.in. fortepian Fryderyka Chopina znajdujący się w mieszkaniu siostry kompozytora Izabeli Barcińskiej. Fakt ten zainspirował Cypriana Kamila Norwida do napisania wiersza Fortepian Szopena (1865).Fiodor Berg był odpowiedzialny za pacyfikację miejscowości, których mieszkańcy udzielili pomocy powstańcom styczniowym.
pl.wikipedia.org/wiki/Fiodor_Berg
Zygmunt Chmieleński i św. brat Albert Chmielowski
Warto wspomnieć, że szef rządu powstańczego Ignacy Chmieleński miał równie sławnego brata Zygmunta. Zygmunt Chmieleński był w czasie powstania styczniowego naczelnikiem wojennym województwa krakowskiego. Przyjaźnił się on z malarzem i patriotą Albertem Chmielowskim. Późniejszy święty brat Albert walczył w oddziałach Zygmunta. Ostatnio na ekrany kin polskich wszedł piękny film o św. Albercie pt. "Nędzarz i Madame".
Tu recenzja z filmu
A tu zwiastun filmu
O fortepianie w culture.pl
Opr. ESK.
| 
