| Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2023 Rokiem Pawła Edmunda
Strzeleckiego, wybitnego odkrywcy, naukowca, geologa i filantropa, aby upamiętnić
150. rocznicę jego śmierci. P. E. Strzelecki był pierwszym Polakiem, który z własnej
inicjatywy opłynął kulę ziemską w celach naukowych.
Polish Hill River Church Museum (PHRCM) zorganizowało wystawę pod tytułem „Sir
Paul Edmund Strzelecki: Australian Explorer and Irish Humanitarian”, którą oficjalnie
otwarto w piątek, 19 maja 2023 roku w Centralnym Domu Polskim w Adelajdzie.
Wystawę merytorycznie i logistycznie przygotowali Marysia Thiele, dziennikarka
i pisarka z Adelajdy, i Ted Dudzinski, kurator PHRCM.
To specjalne wydarzenie,
będące częścią obchodów Roku Strzeleckiego w Australii, prowadziła Ania Althoff. W
uroczystym otwarciu brali udział honorowi goście: John Fullbrook MP, poseł do
Parlamentu dla okręgu Playfort, John Gardner, MP, minister ds. edukacji i szkolenia
w gabinecie cieni, Elizabeth Ho przewodnicząca History Trust SA, Łukasz Graban,
I sekretarz Ambasady RP w Canberze, oraz Małgorzata Kwiatkowska, prezes Rady
Naczelnej Polonii Australijskiej. Licznie przybyli również prezesi i działacze polonijni z
Australii Południowej.
Jako pierwszy przemawiał prezes PHRCM, Jerzy Mrotek, który zwrócił uwagę na
historyczny aspekt PHRCM w życiu Polonii australijskiej, oraz przypomniał poprzednie
wystawy historyczne opracowane przez PHRCM.
Marysia Thiele przybliżyła postać Pawła Edmunda Strzeleckiego, naukowca,
badacza, romantyka, filantropa i człowieka obdarzonego ogromnym urokiem
osobistym.
Na tle mapy Strzeleckiego. Od lewej J. Gradner MP, M. Thiele, E. Fairfield, M. Kwiatkowska, J. Fullbrook MP, L. Graban I sekretarz Ambasady RP & Ed Dudziński |
Przedstawiciele Parlamentu Australii Południowej, podkreślili znaczenie eksploracji
i odkryć dokonanych przez P. E. Strzeleckiego dla rozwoju gospodarczego Australii.
W swoich wypowiedziach wykazali się znajomością odkryć Strzeleckiego nie tylko
w Australii, ale i w innych regionach świata oraz jego pracy na rzecz głodującej Irlandii.
Wyrazili zadowolenie ze współpracy z Polonią w ramach wielokulturowej Australii.
Małgorzata Kwiatkowska skoncentrowała się na dokonaniach Strzeleckiego podczas
pobytu w Australii w latach 1839-43 i spuściźnie, jaką pozostawił Australijczykom.
Wspomniała m.in. o odkryciu w 1840 roku najwyższego szczytu kontynentu
australijskiego, który nazwał Górą Kościuszki na cześć polskiego i amerykańskiego
bohatera narodowego, generała brygady Tadeusza Kościuszki.
Park Narodowy Kościuszki z dumnie sięgającą nieba Górą Kościuszki pośrodku
nabierają szczególnego znaczenia dla Polaków i Polonii mieszkającej w Australii i są
wyjątkowym symbolem w historii stosunków polsko-australijskich. Park Narodowy
Kościuszki jest również uznawany za część dziedzictwa kulturowego Aborygenów
i jako taki staje się częścią australijskiej tożsamości narodowej.
Plansze: Australian Explorer |
Plansze: Irish Humanitarian |
Łukasz Graban, w imieniu Ambasady RP podziękował wszystkim mówcom za
przedstawienie zasług Strzeleckiego. Podkreślił, że maj został uznany Miesiącem
Dziedzictwa Polskiego, z uwagi na szereg kluczowych wydarzeń historycznych,
mających ogromne znaczenie dla Polaków na całym świecie. Ucieszyło go, że ta
wystawa wplotła się właśnie w Miesiąc Dziedzictwa Polskiego i jednocześnie znalazła
się w programie History Festiwal SA, który również ma miejsce w maju. Wspomniał,
że na początku maja, ambasada RP w Canberze była otwarta dla publiczności, a
oprowadzanie rozpoczynało się od tablic z Góry Kościuszki, przypominając, że jej
odkrywcą był P. E. Strzelecki.
Po wystąpieniach I sekretarz Ambasady oficjalnie otworzył wystawę.
Od lewej L. Nowak, B. Brzeziński, M. Kwiatkowska, L.Graban, L.Skuza |
Ekspozycja została opracowana w języku angielskim i polskim, i łącznie obejmuje
21 plansz formatu A0 oraz mapę Australii.
Pierwsza część wystawy pt. ‘Australian Explorer’ (11 plansz) obejmuje okres odkryć
Strzeleckiego w Nowej Południowej Walii, część terenów obecnej Wiktorii oraz na
Tasmanii, oraz przedstawia kopię mapy geologicznej i geograficznej sporządzonej
przez Strzeleckiego. Mapa ta została opracowana przez Strzeleckiego w latach 1840-
1842 podczas pobytu na Tasmanii. Była to jedna z pierwszych kolorowych map na
świecie – imponujących wymiarów (na kanwie o formacie 7,6 m na 1,5 m) – i zrobiła
ogromne wrażenie podczas prezentacji w Royal Geographic Society w Londynie
w 1845 roku. Mapa została proporcjonalnie zmniejszona i włączona do książki
autorstwa P. E. Strzeleckiego pt. Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van
Diemena (Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land). I to z tej
właśnie małej mapy książkowej, Ted Dudziński przywrócił oryginalne wymiary na
użytek wystawy, prezentowanej w skali 1:1, pierwszy raz od ponad 160 lat!
|
|
|
|
Druga część wystawy ‘Irish Humanitarian’ (10 plansz) obrazuje pracę filantropijną
Strzeleckiego na rzecz Irlandczyków w czasie Wielkiego Głodu (Great Famine)
w Irlandii w latach 1845-1849, spowodowanego masowymi stratami w uprawach
ziemniaków ogarniętych zarazą. Dzięki specjalnemu programowi dożywiania dzieci
w szkołach, Strzelecki jest odpowiedzialny za uratowanie ponad 200 000 dzieci
i nieznanej liczby dorosłych. Brał również udział w organizacji wyjazdów Irlandczyków
do Australii.
Plansze wystawowe będą wkrótce dostępne do pobrania z witryny RNPA; planowana
jest wędrówka wystawy po Australii.
Na wystawie, oprócz plansz, znajdowały się gabloty z książkami biograficznymi
o Pawle Edmundzie Strzeleckim napisanymi przez kilku autorów, słynna książka
autorstwa Strzeleckiego pt. Physical Description of New South Wales and Van
Diemen's Land wydana w 1845 roku, dwie monety dwuzłotowe wybite w Polsce
w 1997 roku z okazji 200-lecia urodzin Strzeleckiego, koperty ze stemplem
Strzeleckiego wydane z inicjatywy Związku Filatelistów Polskich w Australii w 1973
roku z okazji 100-lecia śmierci naszego wybitnego Polaka oraz inne cenne eksponaty.
Marysie Thiele, ekspert ds. P.E. Strzeleckiego |
Gratulujemy wszystkim, którzy przyczynili się do realizacji tej ważnej, niezwykle
interesującej wystawy, a w szczególności naszemu polonijnemu miłośnikowi
i ekspertowi ds. Strzeleckiego, Marysi Thiele i niestrudzonemu kustoszowi PHRCM,
Edwardowi Dudzińskiemu.
Zachęcamy do obejrzenia wystawy, kiedy będzie dostępna w poszczególnych stanach
Australii, a zwłaszcza zaproszenia na nią Australijczyków, przyjaciół, sąsiadów.
Jubileuszowe obchody Roku Strzeleckiego są doskonałą okazją, aby przybliżyć
osiągnięcia naszego wybitnego rodaka i odkrywcy oraz utrwalić wizerunek Polonii jako
wspólnoty, która dumnie dzieli się wspólną historią, doświadczeniami i wkładem
Polaków w budowę wielokulturowej Australii.
Opracowanie:
Małgorzata Kwiatkowska, prezes RNPA
Ita Szymańska, członek prezydium RNPA
Link do wystąpienia Małgorzaty Kwiatkowskiej
Link do wystąpienia Marysi Thiele
| 
