| Pisanki są jednym z najbardziej charakterystycznych symboli Świąt Wielkiej Nocy
a zwyczaj ich robienia ma bardzo długą tradycję. Ale pisząc o historii trzeba najpierw wyjść od samej symboliki jajka, która była bardzo różnorodna. W większości upatrywano
w nim wspólny rytm Ziemi, Słońca, wszechświata i początek wszystkiego. W innych był symbolem siły, życia, płodności, odrodzenia, zmartwychwstania, narodzin świata z chaosu
i mocą przeciwdziałania złym duchom. W innych jeszcze kulturach jajko kojarzono z wiosną, bezpieczeństwa i domem.
W starożytnym Egipcie uważano, że pierwowzorem małych jajek było jajo olbrzym, które wyszło z ust najwyższego Boga. W tamtejszych świątyniach zawieszano jaja, bo wierzono, że chronią przed wszelkimi nieszczęściami, ale upatrywano
w nim także symbol więzienia, z którego pisklę uwalnia się rozbijając dzióbkiem skorupkę. Jajkiem posługiwano się przy czynnościach mających na celu wyzwolenie lub wzmocnienie sił witalnych. W jednym z fińskich eposów upatruje się w nim także początek wszechświata, który miał powstać z sześciu złotych jaj. Jajko występuje też, jako symbol zmartwychwstania i w to wierzono już w starożytności.
W Polsce zwyczajem związanym z jajkami było, że, gdy gospodarz po raz pierwszy wyprowadzał bydło na pole kładł jedno progu stajni. Później dawał je komuś biednemu prosząc w zamian o modlitwę, by zwierzęta dobrze się chowały a krowy dawały dużo mleka. Podczas budowania domu kładziono również je w każdym rogu oraz dodawano do zaprawy wapiennej, ponieważ miało przynieść szczęście jego mieszkańcom.
Tradycja święcenia jajek pochodzi ze średniowiecznych środowisk klasztornych. Właśnie w symbolice w chrześcijańskiej nawiązywało do Zmartwychwstania Chrystusa, bo pod jego skorupkami wykluwa się pisklątko. Wierzono, że zapobiega chorobom po długich postnych wyrzeczeniach a zarazem pomaga wyjednać błogosławieństwo dla duszy
i ciała.
Tak przedstawia się w skrócie historia symboliki jajek. Same pisanki mają również długą historię. Najstarsze pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii a zwyczaj ich malowania znany był też w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Najstarsze polskie pochodzą
z X wieku, ale prawdopodobnie zdobienie jaj było znane Słowianom dużo wcześniej.
|
Dawniej ich dekorowaniem zajmowały się tylko kobiety, nie mogły tego robić jednak te, które spodziewały się dziecka. Czasem gospodynie i panny zbierały się
w jednej izbie, do której wzbraniano wstępu innym a zwłaszcza mężczyznom. Gdy któryś
z nich przypadkiem lub celowo wszedł do pomieszczenia był wypędzany i zacierano po nim ślady poprzez spluniecie ukradkiem lub rzucenie za siebie odrobinę soli.
Dekorowane jajka były rozdawane jako podarunki. Otrzymywali je najpierw przedstawiciele
najbliższej rodziny, dzieci i chrzestni. Miały zapewnić zdrowie, siłę oraz powodzenie w sprawach sercowych. Po Wielkanocy dawano je zaprzyjaźnionym osobom. Podarowanie chłopcu lub dziewczynie uważano za dowód sympatii.
Co ciekawe pisankami obdarowywano nie tylko żywych. Wkładano je do grobów by oczyścić zmarłego, aby jego duch nie błąkał się po świcie. Dawano w ten sposób wyraz pamięci o przodkach. Nawiązywało tym samym do prastarych wierzeń, które kazały upatrywać w jajku zalążka życia a więc i odrodzenia. Wierzono w to też w krajach cywilizacji starożytnej- zwłaszcza w Grecji i w Egipcie. W tym pierwszym i w niektórych grobowcach antycznych umieszczane były posążki Dionizosa trzymającego w dłoni jajko oznaczające powrót do życia. W Prawosławiu natomiast składano jajka na grobach w drugą Niedzielę Wielkanocną.
Anna Hudyka
| 
