| Agaty uważane są za fenomen przyrodniczy. Należą do jednych z najładniejszych i najciekawszych kamieni. Ich nazwa wywodzi się ze starożytnego określenia sycylijskiej rzeki "Achates" (obecnie Dirilio) znanej z występowania w niej minerału. Niektórzy badacze wskazują jednak, że termin jest jeszcze starszy i pochodzi od semickiej nazwy obfitujących w agaty okolic Medyny. Kamienie te są naturalnymi produktami przyrody zbudowanymi z włóknistego chalcedonu czyli dwutlenku krzemu z domieszkami barwników i należą do grupy kwarców.
Składają się z naprzemianległych warstewek, odmiennie zabarwionych o grubości do kilku milimetrów. Zdarza się jednak, że na jeden milimetr przypada ich kilkadziesiąt. „Czyste” agaty mają barwę od jasnoszaro-niebieskiej do białej, inne, w których występują domieszki minerałów zawierają czasem wszystkie barwy tęczy. Wszystko to powoduje, że powstaje fascynujący labirynt krętych linii tworząc wraz z grą barw niepowtarzalny, nieprzezroczysty rysunek, którymi przemawiają do odbiorcy.
Agaty z zewnątrz zazwyczaj wyglądają zwykle i banalnie a ich kształt jest kulisty, owalny lub płaski (szczelinowe). W środku po przecięciu i wyszlifowaniu otrzymujemy obraz namalowany ręką przyrody miliony lat temu. Istnieje ogromna różnorodność nazw „rysunków” powstałych z przecięcia agatów. Wszystko zależy od kierunku i kąta jego przecięcia.
Powstanie tych szczególnych minerałów wiąże się z procesami wulkanicznymi, jakie miały miejsce ok. 285 mln lat temu na terenach współczesnej Polski. Tworzą wypełnienia pustek skalnych, do których są ściśle dopasowane kształtem. W wyniku stygnięcia magmy tworzyły się w niej pęcherze gazu, po ulotnieniu którego miejsce to wypełniały roztwory tzw. krzemionki (dwutlenek krzemu). Zastygając zawarte w nich substancje mineralne stopniowo się wytrącały dając niekiedy setki kolorowych pasemek. W przypadku, gdy nie doszło do całkowitego wypełnienia krzemionką tworzyły się tzw. geody z pięknymi szczotkami kwarcowymi.
|
|
Ich głównym składnikiem jest skrytokrystaliczny kwarc, zwany chalcedonem. W mniejszej ilości występuje kwarc grubiej uziarniony, natomiast domieszki tworzą inne minerały, w tym te powodujące zabarwienie kamieni jak np. tlenki żelaza i manganu. Agaty pojawiają się też w innych skałach i w pustych przestrzeniach różnych obiektów mających długi kontakt z podłożem skalnym, np. we wnętrzach skamieniałości.
Dzięki zróżnicowanej kolorystyce powstało wiele odmian i nazw agatów, które występują na całym świecie m.in. w Brazylii, Maroku, Niemczech, Argentynie, Indiach, USA, Meksyku, Rosji, Australii oraz w Czechach. W Polsce należą do najelegantszych kamieni szlachetnych i uchodzą za jedne z najpiękniejszych na świecie. Największe złoża znajdują na Dolnym Śląsku w okolicach miejscowości Nowy Kościół koło Złotoryi, Tenczynka: Rudno oraz Regulice niedaleko Krakowa. Mniejsze ilości są w obrębie: Różanej, Lubiechowej, Proboszczowa, Sokołowca, Gozdna oraz w Świerzawa-Wleń.
Szczelinowe Agaty występują w Przedziedzy i Bystrzycy a tzw. otoczkowe charakteryzujące się bardzo interesującą formą w Kotlinie Kłodzkiej w pobliżu Barda.
Najbardziej znane to jednak Płóczkowskie Pola Agatowe, które zyskały światową sławę dzięki występującym tam szczególnie pięknym Agatom. Każdego roku w ich poszukiwaniu setki zbieraczy odwiedzają okolice Lwówka Śląskiego.
Agaty znane są od starożytności towarzysząc człowiekowi jako ozdoba, amulet i materiał na narzędzia. Zostały znalezione w najstarszych grobowcach z epoki kamiennej. Wiadomo, że już 3500 l. p.n.e. były pozyskiwane przez Egipcjan. Sumerowie szczycili się ich obróbką wykonując cylindryczne paciory, sygnety i bransolety a w Mezopotamii amulety, talizmany, drobną biżuterię, naczynia i pieczęcie. W czasach rozkwitu kultury greckiej Arabowie przywozili je z w celach handlowych z Indii a Rzymianie udoskonalili techniki rzeźbiarskie. Tworząc kamee potrafili wykorzystać je rzeźbiąc w jednej barwnej warstewce a kolejne służyły za tło. Przed 500 laty weneccy szklarze bezskutecznie próbowali mieszając surowce szklarskie uzyskać naśladownictwa agatów. Ich produkt można łatwo było odróżnić od oryginału.
|
|
Również w średniowieczu agaty uważano za kamienie dobroczynne. Wykorzystywane były jako materiał zdobniczy ołtarzy, naczyń liturgicznych i insygniów biskupich. Do najwspanialszych przedmiotów sztuki zdobniczej należy agatowy kielich Św. Wojciecha pochodzący z przełomu IX i X w. Kamień ten szczególnie ukochał także barok, z którego pochodzą wymyślne puzderka, tabakierki, amulety, sygnety, medaliony, drobne przedmioty codziennego użytku a nawet sekretarzyk króla Jana III należący obecnie do zbiorów muzeum w Wilanowie.
|
|
Ciekawostką jest, że w niektórych krajach afrykańskich minerały te służyły jako pieniądze. Należy wiedzieć, że w starożytności przez wzgląd na tajemnicę ich wnętrza, którą można było poznać dopiero po rozłupaniu i wypolerowaniu przypisywano im nadprzyrodzoną moc i własności magiczne traktując jako boskie wytwory. Uważano, że służyły zmarłym w życiu pozagrobowym dla zaspokojenia błogostanu, miały chronić przed urokami, ukąszeniami żmii, ściągnąć troski jego właściciela oraz przynieść bogactwo i sławę. Ze względu na tajemnicę owiane były głęboko mistyką, do której świata wprowadzała głębia przestrzeni, harmonia, symetria i chaos artystyczny.
Dziś agaty są wykorzystywane głównie w jubilerstwie. Uważa się także, że wpływają na psychikę. Pomagają wzmocnić szacunek do samego siebie, zharmonizować emocje, uwolnić od stresu, ułatwiają podejmowanie wyzwań i odkrywanie samego siebie. Nazywane są „Kamieniami Miłości”, bo można Je... pokochać.
Piękno tego szczególnego minerału można podziwiać w miejscowości położonej na południu Polski, w Dąbrowie Tarnowskiej koło Tarnowa, gdzie znajduje się jedyne w kraju muzeum agatów.
|
|
Jego właścicielem i twórcą jest pochodzący z Krakowa a mieszkający od wielu lat w wspomnianym mieście biznesman Krzysztof Poloński, który już jako dziecko zbierał kamyki nie spodziewając się, że w przyszłości staną się jego wielką pasją, która doprowadzi do stworzenia pierwszego w Polsce Muzeum Agatów i Skamieniałych Drzew.
Krzysztof Poloński 15 lat temu podczas wizyty na giełdzie minerałów na krakowskiej Akademii Górniczo Hutniczej zobaczył skamieniałe, pochodzące z okolic Krakowa drzewa. Tam dostrzegł również pierwszy nieznany sobie jeszcze wtedy agat, który nabył. Człowiek, u którego kupił minerał zafascynował go swoją kolekcją i to właśnie wtedy narodziła się jego pasja do agatów, które dały mu poczucie odkrywania czegoś pięknego. Mówi o nich, że można w nich dostrzec wiele ciekawych rysunków będących często inspiracją twórczą. Osobiście wykorzystując swą wiedzę i wyobraźnię zauważył wiele z nich.
W listopadzie br. będzie miał miejsce jubileusz 5-cia istnienia stworzonego przez niego muzeum. Ciekawostką jest, że miejsce to odkryła nawet osoba z Nowej Zelandii, kraju dla wielu ludzi z końca świata. Pragnieniem tego człowieka było przybycie do dalekiej dla niego Dąbrowy Tarnowskiej tylko po to, by zobaczyć kolekcję agatów. O randze zbiorów muzeum może świadczyć wiele dyplomów, które otrzymały wystawione w nim kolekcje. Właśnie one mogą być dodatkowym bodźcem do odwiedzenia i zobaczenia ich na żywo.
Wśród zbiorów jest m.in. jedyna na świecie agatowa kolekcja tematyczna, w której uważni widzowie mogą dostrzec np.: Świętą Rodzinę, Madonnę, Mumię Faraona, baśniowe smoki, Sztandar Socrealizmu, postaci historyczne i związane z nimi elementy. Kolekcjoner tak sam mówi: „Wyobraźnia i miejsce, w którym to wszystko się znajduje daje nam obraz pięknego, cudownego świata w nich zawartego (…) Kamień ten ożywa poprzez nasze serce, wiedzę i wyobraźnię, dlatego dedykuję wystawę wszystkim: dzieciom i dorosłym, ponieważ każdy z nas zobaczy tam swoje serce.”
|
|
O randze placówki może świadczyć też, że jego twórca wielokrotnie prezentował swoje minerały podczas różnych wystaw. Pierwszą z nich pokazał już w 2003 r. w kopalni soli w Wieliczce na prawdopodobnie jedynej europejskiej podziemnej giełdzie minerałów. Kolejne prezentacje pana Krzysztofa Polońskiego mają miejsce w Lwówku Śląskim podczas corocznego Lwóweckiego Lata Agatowego - jedynej imprezie agatów w Polsce będącej zarazem największą mineralogiczną giełdą plenerową w naszym kraju.
Na jednej z nich w 2005 roku zdobył pierwsze miejsce za kolekcję tematyczną, a w 2009 za najpiękniejszy Agat LLA. Otrzymał też nagrodę specjalną na AGH w Krakowie. Za swój sukces uważa udział w wystawie agatowej w Monachium będącej największą halową imprezą mineralogiczną w Europie, gdzie reprezentował Polskę i Europę. Tam przekonał się, że posiadane przez niego agaty stanowią niezwykłą atrakcję na skalę światową. Największym sukcesem jest jednak dla niego stworzenie pierwszej na świecie kolekcji tematycznej tychże minerałów, w której każdy agat ze względu na charakterystyczne wnętrze ma swoją nazwę.
|
|
Ale w miejscu stworzonym przez Krzysztofa Polońskiego można zobaczyć nie tylko agaty. Są także skamieniałe drzewa oraz okaz największego czarnego dębu w Polsce. Jednak i to nie wszystko, bowiem twórca muzeum jest zapalonym wędkarzem, dlatego można również obejrzeć wiele okazów ryb, które są w większości ze Skandynawii, ale i wielkiego suma, rekord Polski w długości głowacicy.
Oficjalna strona internetowa oraz adres i numer kontaktowy do Muzeum Agatów i Skamieniałych Drzew w Dąbrowie Tarnowskiej:
www.krispol.tarnow.net.pl
muzeumagatow@wp.pl
Anna Hudyka
Zdjęcia: Muzeum Agatów oraz Anna Hudyka
| 
